ΒΡΟΓΧΙΚΟ ΑΣΘΜΑ
Το άσθμα είναι μία χρόνια φλεγμονή των βρόγχων(αεραγωγών), η οποία προκαλεί εξοίδηση και στένωση (σύσπαση) αυτών, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η διακίνηση του αέρα στους πνεύμονες κυρίως στη φάση της εκπνοής. Το οίδημα και η σύσπαση των αεραγωγών είναι μερικώς αναστρέψιμα είτε αυτόματα, είτε μετά από θεραπεία.
Οι αεραγωγοί που φλεγμαίνουν χρονίως αποκτούν μεγάλη ευαισθησία και αντιδρούν έντονα σε ερεθίσματα ειδικά(αλλεργιογόνα) αλλά και μη ειδικά(εκλυτικοί ή ερεθιστικοί παράγοντες), γίνονται δηλαδή υπερευαίσθητοι(αντιδρούν ακόμη και σε πολύ χαμηλής έντασης ερεθίσματα). Την κατάσταση αυτή την ονομάζουμε Βρογχική υπεραντιδραστικότητα ή Βρογχική υπεραπαντητικότητα.
Είναι σαφές ότι βρογχική υπεραντιδραστικότητα είναι γενικός όρος και σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό μπορεί να παρατηρηθεί σε όλα τα άτομα, όμως είναι επίσης σαφές ότι στα άτομα με άσθμα αλλά και στα αλλεργικά άτομα χωρίς άσθμα εμφανίζεται υψηλού βαθμού υπεραντιδραστικότητα των βρόγχων.
Εντούτοις και μεταξύ των ασθματικών υπάρχει διαφοροποίηση. Υπάρχουν ασθματικοί με έντονη υπεραντιδραστικότητα των βρόγχων χωρίς εμφανή και σταθερά συμπτώματα και αντιθέτως άτομα με καθημερινά συμπτώματα και υψηλού βαθμού βρογχική υπεραπαντητικότητα. Με άλλα λόγια η βρογχική υπεραντιδραστικότητα (ή βρογχική υπεραπαντητικότητα) είναι κοινός παρανομαστής σε όλους τους ασθματικούς, υπάρχει σε μεγάλη συχνότητα στα αλλεργικά άτομα χωρίς εμφανές άσθμα και απαντάται και σε μικρό μέρος φυσιολογικών κατά τα άλλα ατόμων, είναι δηλαδή χαρακτηριστικό και όχι πάθηση.
Το άσθμα χωρίζεται, ως προς την αιτιολογία του, σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Το εξωγενές ή αλλεργικό και το ενδογενές ή μη αλλεργικό. Το πρώτο οφείλεται σε εισπνοή αεροαλλεγιογόνων (γύρεις, ακάρεα οικιακής σκόνης, μύκητες, επιθήλια οικόσιτων ζώων), ενώ το δεύτερο, σε άγνωστους, έως σήμερα, αιτιολογικούς παράγοντες.
Η συμπτωματολογία και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις, είναι ακριβώς η ίδια, απλά διαφέρει η αιτιολογία. Επίσης, αιτιολογική θεραπεία (ανοσοθεραπεία), έχει ένδειξη μόνο στο αλλεργικό άσθμα και όχι στο μη αλλεργικό.
Οι βρόγχοι αντιδρούν σε κάθε ερέθισμα που θεωρούν επικίνδυνο για τον οργανισμό (αυτοάμυνα) με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να κάνουν διάκριση εάν είναι ειδικό ή μη-ειδικό ερέθισμα, με αποκλειστικό στόχο την απομάκρυνση του και τον περιορισμό των επιπτώσεων στον οργανισμό.
Στενεύουν(συσπώνται - βρογχόσπασμος) για να περιορισθεί η είσοδος του αιτίου στον οργανισμό, δημιουργείται ο βήχας για να απομακρυνθεί το αίτιο και παράγεται βλέννη(εκκρίσεις) αφενός να προστατευτεί το εσωτερικό των βρόγχων και αφετέρου να διευκολυνθεί η απομάκρυνση του αιτίου.
Η αντίδραση των αεραγωγών στα ερεθίσματα καθορίζει και την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Τα μείζονα συμπτώματα στο άσθμα είναι:
- Βράχυνση της αναπνοής («Κοντή ανάσα»), κυρίως μετά από άσκηση ή κατά τη διάρκεια της νύκτας.
- «Βράσιμο» στο στήθος (σαν γατάκια που νιαουρίζουν) στην αναπνοή (ιδίως κατά την εκπνοή του αέρα).
- Βήχας (κυρίως ξηρός), μπορεί να είναι χρόνιος που επιδεινώνεται τις νυκτερινές και πρώτες πρωινές ώρες. Μπορεί να παράγεται μετά από σωματική άσκηση ή μετά από έκθεση σε κρύο ή ξηρό αέρα, μετά από έντονο γέλιο ή κλάμα (στα παιδιά).
- «Σφίξιμο» στο στήθος, μπορεί να συμβαίνει μόνο του ή σε συνδυασμό με τα παραπάνω συμπτώματα.
- Δύσπνοια, δηλαδή η υποκειμενική αίσθηση αδυναμίας της αναπνοής.
| Έλεγχος Άσθματος | |
|---|---|
|
Έλεγχος Άσθματος Οι βασικοί στόχοι της θεραπευτικής αγωγής για το άσθμα που πρέπει να επιτευχθούν για να είναι επιτυχής ο έλεγχος του άσθματος είναι:
Για να επιτευχθούν αυτά είναι αναγκαίο: 1. Να αποφεύγεται ή να περιορίζεται σημαντικά η έκθεση στα επιβλαβή για το άσθμα ερεθίσματα, είτε αυτά είναι ειδικά(αλλεργιογόνα), είτε μη-ειδικά (εκλυτικοί παράγοντες). Στα μη ειδικά ερεθίσματα περιλαμβάνονται: οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, οι έντονες οσμές (απορρυπαντικά, χρώματα κλπ), ησκόνη, η έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση, η υγρασία, ο κρύος αέρας, οι απότομες μεταβολές της θερμοκρασίας (π.χ. από κλιματιζόμενο χώρο σε ζεστό και ξηρό αέρα), η έντονη ψυχοσυναισθηματική επιβάρυνση κλπ. 2. Να τηρείται με ευλάβεια η χορηγηθείσα αγωγή έστω και εάν δεν υπάρχουν συμπτώματα. 3. Να γίνεται σωστή χρήση των συσκευών για τη χορήγηση των εισπνεομένων φαρμάκων. 4. Να γίνεται σωστή και έγκαιρη χρήση της φαρμακευτικής αγωγής για τη πρόληψη ασθματικής κρίσης (π.χ. εισπνοή βρογχοδιασταλτικού πριν από προγραμματισμένη έντονη σωματική άσκηση). 5. Να μπορεί ο ασθενής να ελέγχει μόνος του το επίπεδο λειτουργικότητας της αναπνευστική του λειτουργίας με το φορητό ροόμετρο και να λαμβάνει τα επικουρικά φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες που του έχουν χορηγηθεί. 6. Να επισκέπτεται το γιατρό του σε τακτά διαστήματα (ανά 4 - 6 μήνες) έστω και εάν δεν έχει συμπτώματα.
|
|
| Εισπνεόμενα Φάρμακα - Συσκευές | |
|
Από του δεκαετία του '70 εισήλθαν στη θεραπευτική του άσθματος τα εισπνεόμενα αντιασθματικά φάρμακα και μέχρι σήμερα αποτελούν τον πλέον σύγχρονο και αποτελεσματικό τρόπο της φαρμακοθεραπείας για το άσθμα. Με εισπνοές χορηγούνται οι β2-διεγέρτες βραχείας και μακράς δράσης, τα κορτικοειδή, τα αντιχολινεργικά και οι χρωμόνες. Τα πλεονεκτήματα είναι πολλά. Το φάρμακο φθάνει απ' ευθείας στους πνεύμονες, εκεί δηλαδή που θέλουμε να δράσει. Έτσι παρακάμπτονται άλλα όργανα, από τα οποία θα έπρεπε να περάσει το φάρμακο, όταν χορηγηθεί από το στόμα ή με ένεση. Η δράση του φαρμάκου είναι ταχύτερη, συγκριτικά με τη χορήγηση από οποιαδήποτε άλλη οδό. Η απαραίτητη δόση για να επιτευχθεί το επιθυμητό θεραπευτικό αποτέλεσμα είναι πολύ μικρή. Να σημειωθεί ότι υπό ιδανικές συνθήκες το ποσοστό της εισπνεόμενης ουσίας που εισέρχεται στον πνεύμονα είναι περίπου μόνο το 10% της χορηγούμενης ποσότητας. Το υπόλοιπο περίπου 90% εναποτίθεται κυρίως στη στοματοφαρυγγική κοιλότητα και αποβάλλεται δια μέσου της πεπτικής οδού. Οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις είναι σαφώς λιγότερες συγκριτικά με τη χορήγηση από άλλη οδό. Η θεραπεία με εισπνοές απαιτεί καλή συνεργασία εκ μέρους του ασθενή, προκειμένου να γίνει η σωστή λήψη του φαρμάκου. Ο ιατρός πρέπει να διαθέσει αρκετό χρόνο για να διδάξει στον ασθενή τη σωστή τεχνική εισπνοής με την κατάλληλη συσκευή, η οποία θα επιλεγεί σύμφωνα με τις δυνατότητες και την ηλικία του ασθματικού. Η συνταγογραφία και οι οδηγίες πρέπει να δίνονται από τον ιατρό με ιδιαίτερη προσοχή για την αποφυγή λάθους και σύγχυσης. Η "υπερβολική εμπιστοσύνη" που δημιουργούν αυτές οι συσκευές στους ασθενείς, επειδή επιτυγχάνουν θεαματικά και γρήγορα αποτελέσματα με τη χορήγηση των βρογχοδιασταλτικών, αποτελεί ένα πρόβλημα, το οποίο αντιμετωπίζεται με την ορθή ενημέρωση.
Συσκευές χορήγησης Σήμερα υπάρχει ποικιλία συσκευών μέσω των οποίων χορηγούνται τα εισπνεόμενα αντιασθματικά φάρμακα. Οι συσκευές συνεχώς βελτιώνονται με σκοπό τη καλύτερη εναπόθεση του φαρμάκου στους πνεύμονες. Διακρίνονται σε: 1) Σε δοσιμετρική συσκευή εισπνοών αερολύματος (αεροζόλη) ή δοσιμετρικό αεροζόλ ( Metered Dose Inhaler). Χρησιμοποιούνται ευρύτατα εδώ και αρκετά χρόνια και έχουν καταστεί πλέον συνώνυμα με το άσθμα. Η χρήση τους μπορεί να γίνει ακόμη και από μικρά παιδιά μετά από κατάλληλη εκπαίδευση. Σε κάθε άνοιγμα της βαλβίδας απελευθερώνεται προκαθορισμένη και σταθερή ποσότητα της θεραπευτικής ουσίας. Τα πλεονεκτήματα τους είναι ότι έχουν μικρό μέγεθος, είναι εύκολες στη μεταφορά και απλές στη χρήση. Αλλά απαιτείται η συνεργασία του ασθενή και φυσικά κατάλληλη εκπαίδευση των ασθματικών στη χρήση των συσκευών αυτών.
Για τη σωστή χρήση της δοσιμετρικής συσκευής απαιτούνται οι ακόλουθες κινήσεις:
Απομακρύνουμε το καπάκι (κάλυμμα) από το επιστόμιο.
Εκπνέουμε αργά και βαθιά.
Μετά αφού αρχίσουμε να εισπνέουμε βαθιά και αργά, πυροδοτούμε τη συσκευή για να απελευθερώσει το φάρμακο. Συνεχίζουμε να εισπνέουμε αργά μέχρι να γεμίσουν τα πνευμόνια (3-5'').
Αφαιρούμε τη συσκευή από το στόμα. Συνεχίζουμε να κρατάμε την αναπνοή μας (κλειστό το στόμα) περίπου για 10'' τουλάχιστον. Η επανάληψη της δόσης (αν χρειασθεί) γίνεται μετά από 1-2 λεπτά. Όταν πρόκειται για εισπνεόμενα κορτικοειδή
Τα πιο συχνά λάθη που γίνονται από τον ασθενή στη χρήση των δοσιμετρικών συσκευών εισπνοής αερολύματος είναι τα εξής: - Δεν αφαιρεί το προστατευτικό κάλυμμα του επιστομίου.
Στις συσκευές αυτές μπορούν να προστεθούν διάφοροι αεροθάλαμοι με απλό επιστόμιο ή με μάσκα. Η προσθήκη αεροθαλάμου μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στο πρόβλημα της συνεργασίας, που μερικές φορές διαπιστώνεται κυρίως σε παιδιά και ηλικιωμένους. Επιπλέον πλεονέκτημα είναι ότι ελαττώνεται η εναπόθεση των σωματιδίων της αεροζόλης στο στόμα και το φάρυγγα. Επίσης, προκαλείται καλύτερη διείσδυση των σωματιδίων στις μικρότερες αεροφόρους οδούς και ο ασθενής έχει περισσότερο χρόνο στη διάθεση του για να εισπνεύσει το φάρμακο. Με την τεχνική αυτή δεν απαιτείται ο συγχρονισμός της εισπνοής με την ενεργοποίηση της συσκευής, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται σε μεγάλο βαθμό ο ασθενής. Οι οδηγίες για τη χρήση αεροθαλάμου με μάσκα, οι οποίοι αφορούν κυρίως βρέφη και μικρά παιδιά είναι οι ακόλουθες.
2. Συσκευές εισπνοών ξηρής σκόνης Υπάρχουν διάφορες συσκευές εισπνοής του φαρμάκου, όταν αυτό ευρίσκεται σε μορφή ξηράς σκόνης. Το φάρμακο είναι είτε σε κάψουλα, είτε σε μορφή blister που εισάγεται στη συσκευή και γίνονται οι εισπνοές (π.χ. Aerolizer,) Elpenhaler, είτε εμπεριέχεται στη συσκευή (π.χ. Discus, Turbuhaler) και ανάλογα με τη κατασκευάστρια εταιρεία ακολουθούνται αντίστοιχες οδηγίες. 3. Συσκευές εισπνοών διαλύματος (νεφελοποιητής - Nebulizer) Οι νεφελοποιητές είναι ηλεκτρικές συσκευές (ρεύματος και μπαταρίας) με τις οποίες χορηγείται διάλυμα του φαρμάκου στον ασθενή, αφού αυτό αεροποιηθεί μέσω μάσκας. Υπάρχουν πολλοί τύποι νεφελοποιητών, με σχετικά λογικό κόστος που μπορεί να προμηθευτεί ο ασθματικός ασθενής ΜΟΝΟ ΜΕ ΤΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΤΟΥ. Ενδείκνυνται για τη χ ορήγηση αντιασθματικών φαρμάκων σε μικρά παιδιά (μικρότερα από την ηλικία των 2 ετών), σε μεγαλύτερα παιδιά ή και ενήλικες που έχουν προβλήματα συνεργασίας (δυσκολία στη χρήση άλλων συσκευών) και για την αγωγή των οξέων επεισοδίων του άσθματος (κυρίως διαλύματος β2 - διεγέρτη βραχείας δράσεως ή συνδυασμού του με αντιχολινεργικό), τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες που έχουν τάση για σοβαρές κρίσεις. Έχουν το πλεονέκτημα ότι απαιτούν πολύ μικρή συνεργασία για τη χρήση τους. Όμως απαιτείται κατάλληλη εκπαίδευση και σαφείς οδηγίες τόσο για τη χρήση της συσκευής όσο και για τη δοσολογία των φαρμάκων (υπάρχει κίνδυνος υπερδοσολογίας) και μπορεί να δημιουργήσουν υπερβολική εμπιστοσύνη του ασθενή με αποτέλεσμα τη καθυστέρηση της έγκαιρης εκτίμησης του από τον γιατρό του. Επιπλέον ένας σημαντικός παράγων είναι και το κόστος απόκτησης τους.
|
|
| Άλλες Θεραπείες για το Άσθμα | |
|
Σε σοβαρές περιπτώσεις επίμονου αλλεργικού βρογχικού άσθματος, πολύ καλά θεραπευτικά ααποτελέσματα επιτυγχάνονται με τη χρήση ειδικού μονοκλωνικού αντισώματος (omalizumab), ενώ στο ήπιο- μέτριο αλλεργικό βρογχικό άσθμα, μπορεί να εφαρμοσθεί και ειδική θεραπεία απευαισθητοποίησης (ανοσοθεραπεία).
|
