Αλλεργία σε νυγμούς εντόμων

Πρέπει να θυμάται κανείς ότι τα έντομα ΔΕΝ είναι επιθετικά και τσιμπούν ΜΟΝΟ εάν αισθανθούν ότι απειλούνται για να αμυνθούν.

Εάν βέβαια τσιμπηθεί σε μαλακούς ιστούς (π.χ. χείλη, γλώσσα, βλέφαρα κλπ) τότε η αντίδραση θα είναι σαφώς εντονότερη, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι το άτομο είναι αλλεργικό στο δηλητήριο του εντόμου.

Η βλάβη σε 2-3 ημέρες παρέρχεται τελείως με ή χωρίς αγωγή.
Στη περίπτωση που το άτομο είναι αλλεργικό στο δηλητήριο του εντόμου, τότε μπορεί να εμφανισθούν διαφορετικής βαρύτητας αντιδράσεις. Η βαρύτητα κυμαίνεται από μεγάλη τοπική αντίδραση, μέχρι τη βαριά συστηματική αναφυλαξία (αλλεργικό shock).

Πως εμφανίζονται οι αλλεργικές αντιδράσεις;
Η αλλεργία στο δηλητήριο της μέλισσας και των σφηκών μπορεί να εμφανισθεί με τρεις μορφές:

- Συστηματική αναφυλαξία (αλλεργικό shock): Είναι η σοβαρότερη αντίδραση και συνήθως εμφανίζεται ως εξής. Λίγα λεπτά από το τσίμπημα (2-30') εμφανίζεται φαγούρα σε παλάμες και πέλματα, αρχικά διάχυτη ερυθρότητα σε όλο το σώμα (κοκκίνισμα) μετά κνιδωτικό εξάνθημα ή πρήξιμο σε απομακρυσμένα σημεία από το τσίμπημα, καταρροή και μπούκωμα της μύτης, βήχας ξηρός και συμπτώματα ασθματικής κρίσης, βράγχος φωνής, «θάμπωμα» στα μάτια ή ζάλη, μπορεί ακόμη και απώλεια αισθήσεων, η αρτηριακή πίεση πέφτει (μερικές φορές δεν μπορεί να μετρηθεί), ο σφυγμός γίνεται αδύναμος και συχνός.

Μπορούν επίσης να εμφανισθούν και άλλα συμπτώματα, ανάλογα με τη βαρύτητα της αντίδρασης και από άλλα όργανα ή οργανικά συστήματα του οργανισμού, όπως συμπτώματα από το Γαστρεντερικό που συνίστανται σε διάρροια, κοιλιακό άλγος και μερικές φορές ναυτία και εμετό, από το Νευρολογικό συμπτώματα δυνατόν να παρατηρηθούν με την μορφή της σύγχυσης λιποθυμίας, σπασμών ή και κώματος και αποτελούν συνήθως επακόλουθα της καρδιαγγειακής καταπληξίας.

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟΝΙΣΘΕΙ ΟΤΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΘΟΥΝ ΟΛΑ ή ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΑΥΤΩΝ, ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΕΝΤΑΣΗ ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ. 

ΠΟΛΥ ΣΠΑΝΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΘΕΙ ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ ΜΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗ ΜΟΙΡΑΙΑ ΚΑΤΑΛΗΞΗ. Συνήθως, υπάρχει χρόνος, όμως ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΕΑΝ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΕΙΝΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΑΞΕΙ για να αντιμετωπίσει την αντίδραση.

Τι πρέπει να κάνει κάποιος που εμφανίζει μεγάλη τοπική ή ήπια συστηματική αντίδραση;

Σίγουρα πρέπει να επισκεφθεί τον Αλλεργιολόγο. Εκείνος θα κρίνει εάν πρέπει να προχωρήσει σε έλεγχο (με δερματικές δοκιμασίες ή εξετάσεις αίματος) και να του δώσει τις κατάλληλες οδηγίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν συνιστάται συνήθως η έναρξη ειδικής θεραπείας απευαισθητοποίησης (εμβόλια).

Τι πρέπει να κάνει κάποιος που εμφανίζει σοβαρή συστηματική αντίδραση;

ΑΜΕΣΑ πρέπει να ζητηθεί η γνώμη και η συνδρομή Αλλεργιολόγου από το ίδιο το άτομο ή από το θεράποντα γιατρό του. Ο ασθενής είναι σε ΠΟΛΥ ΑΥΞΗΜΕΝΟ ΚΙΝΔΥΝΟ εμφάνισης σοβαρότερου επεισοδίου κάποια επόμενη φορά.

Ο Αλλεργιολόγος θα προσδιορίσει το υπεύθυνο έντομο (μέλισσα ή ποια από τα είδη των σφηκών). Αυτό θα γίνει αφενός από το ιστορικό (το διαπίστωσε ο ασθενής) και αφετέρου με τις ειδικές εξετάσεις (δερματικές δοκιμασίες ή/και εξετάσεις αίματος - RAST ).

Πολλές φορές το ίδιο το άτομο γνωρίζει τι του προκάλεσε το πρόβλημα, αλλά ΔΕΝ πρέπει να υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα για αυτό, διότι μέσα στο πανικό του ο ασθενής μπορεί να έχει λανθασμένη αντίληψη. Στις περιπτώσεις που κάποιος είναι μελισσοκόμος ή υπάρχει το «πειστήριο» του εγκλήματος (το νεκρό έντομο) ή ακόμη υπάρχει στο σημείο του νυγμού το κεντρί (άρα προέρχεται από μέλισσα, διότι μόνο η μέλισσα αφήνει κεντρί και όχι η σφήκα), τότε υπάρχει σχετική βεβαιότητα για τον «ένοχο».

Σε κάθε περίπτωση απαιτείται ο παρακλινικός έλεγχος.

Τα επόμενα βήματα είναι τα ακόλουθα:

• Γενικές οδηγίες αποφυγής (πρόληψης) 
• Ειδικές οδηγίες αντιμετώπισης από τον ίδιο τον ασθενή ενδεχόμενου νέου επεισοδίου 
• Συνεκτίμηση άλλων παραμέτρων (συνυπάρχουσες παθήσεις ή λήψη φαρμάκων κλπ) 
• Προγραμματισμός ειδικής απευαισθητοποίησης (ανοσοθεραπείας), εάν είναι εφικτή. 
• Προγραμματισμός μελλοντικής παρακολούθησης. 

Ποιες είναι οι γενικές οδηγίες πρόληψης;

Στη πράξη η αποφυγή επόμενου τσιμπήματος από Υμενόπτερο είναι αδύνατη. Εντούτοις ορισμένα πρακτικά μέτρα αποφυγής των νυγμών μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμα για τους αλλεργικούς στα Υμενόπτερα.

• Αποφυγή πανικού και των ξαφνικών περιστροφικών κινήσεων σε παρουσία των εντόμων. Θυμηθείτε ότι τα έντομα γίνονται επιθετικά εάν αισθάνονται ότι απειλούνται.

Παράδειγμα: Οδηγείτε μόνος ή μόνη και αντιλαμβάνεστε τη παρουσία του «εχθρού» μέσα στο αυτοκίνητο. ΜΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕΤΕ να εξοντώσετε το έντομο (εσείς ή οι συνεπιβάτες), ανοίξτε αμέσως τα παράθυρα, φροντίστε να παρκάρετε προσωρινά όπου μπορέσετε, κατεβείτε από το αυτοκίνητο, ανοίξτε όλες τις πόρτες και είναι βέβαιο ότι το έντομο θα αποδράσει χωρίς να σας επιτεθεί. 

- Να γνωρίζετε ότι τα Υμενόπτερα είναι πιο επιθετικά αργά τις απογευματινές ώρες και όταν τα έντομα απειλούνται, αλλά και κατά τη διαδικασία του τσιμπήματος εκκρίνουν φερορμόνες που παρακινούν και άλλα έντομα να επιτεθούν. Επίσης, σε θερμό και υγρό περιβάλλον τα έντομα είναι πιο επιθετικά

• Μείνετε μακριά από μέρη που συναθροίζονται έντομα π.χ. από ανθισμένα λουλούδια, ανοικτούς κάδους απορριμμάτων, σάπια φρούτα κλπ. 
• Αποφεύγετε να φοράτε αρώματα, λακ, αντηλιακά με έντονες οσμές διότι προσελκύουν τα έντομα. 
• Τα εντομοαπωθητικά (σε σπρέϋ ή διάλυμα) δεν είναι αποτελεσματικά 
• Μην φοράτε χαλαρά ενδύματα με έντονα χρώματα και σχέδια, προτιμείστε χρώμα λευκό, πράσινο (χακί) και ανοικτό καφέ. 
• Αποφύγετε τις κηπουρικές εργασίες, μόνο εάν φοράτε γάντια, καπέλο, μακριά ρούχα 
• Μην αφήνετε υπολείμματα τροφών στην ύπαιθρο 
• Τοποθετείστε τις ειδικές σήτες στα παράθυρα. 
• Φοράτε πάντοτε κλειστά υποδήματα (όχι σανδάλια), ιδίως έξω από το σπίτι (σφήκες) 
• Μην ξεχνάτε το κράνος και τα γάντια σας, όταν οδηγείτε μοτοσικλέτα 
• Προσοχή κατά τη διάρκεια αθλοπαιδιών στην ύπαιθρο 
• Προσέχετε εάν ψαρεύετε στην ακτή διότι μαζεύονται έντομα (ιδίως σφήκες) 
• Σε περίπτωση επίθεσης σφηκών ή μελισσών, καλύψτε το κεφάλι σας και τα χέρια σας με κάποιο ύφασμα και απομακρυνθείτε σε ασφαλές μέρος με ηρεμία

Ποιες είναι οι ειδικές οδηγίες αντιμετώπισης από τον ίδιο τον ασθενή ενδεχόμενου νέου επεισοδίου;

Ο Αλλεργιολόγος θα σας συστήσει να έχετε ΠΑΝΤΟΤΕ μαζί σας ένα σετ αντιμετώοισης που θα περιέχει κάποια φάρμακα (αντισταμινικό χάπι, χάπι κορτιζόνης), αλλά απαραίτητα συσκευή αυτόματης έγχυσης ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗΣ. Θα σας εκπαιδεύσει ΠΩΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ θα τα χρησιμοποιήσετε.

Η εντύπωση, ότι οι αντιδράσεις αυτές αντιμετωπίζονται με ένεση κορτιζόνης, είναι τελείως λανθασμένη.

Ο αλλεργικός ασθενής που γνωρίζει τεκμηριωμένα ότι είναι σε κίνδυνο να εμφανίσει αλλεργικό shock , πρέπει να φέρει πάντα μαζί του (ακόμη και στην παραλία) ένα μικρό τσαντάκι με τα φάρμακα άμεσης αντιμετώπισης, οπότε να είναι πρόχειρα σε κάθε ανάγκη.

Πρέπει να τονισθεί ότι η αδρεναλίνη είναι το φάρμακο που σώζει ζωές, αν γίνει έγκαιρα. Για το λόγο αυτό, από ετών στη χώρα μας κυκλοφορούν ειδικές ενέσεις αδρεναλίνης (συσκευές που μοιάζουν με στυλό) και τις κάνουν μόνα τους τα αλλεργικά άτομα. Η γρήγορη χορήγηση αδρεναλίνης, αμέσως μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων σχεδόν εγγυάται την επιβίωση του ατόμου.

Οι ενέσεις κορτιζόνης είναι επιβοηθητικές, αλλά δεν έχουν θέση στην άμεση αντιμετώπιση του αλλεργικού shock.

Πότε πρέπει να γίνεται και τι αποτελεσματικότητα έχει η ειδική ανοσοθεραπεία;

Η ειδική ανοσοθεραπεία ή απευαισθητοποίηση ή «αλλεργικά εμβόλια» στο δηλητήριο των Υμενοπτέρων αποτελεί την καλύτερη επιλογή για τα άτομα με τεκμηριωμένα σοβαρές αναφυλακτικές αντιδράσεις. Παρέχει προστασία που φθάνει σχεδόν σε επίπεδα ίασης.

Η τεχνική της βασίζεται στη προοδευτική αυξανόμενη χορήγηση δηλητηρίου από το υπεύθυνο έντομο μέχρι η χορηγούμενη δόση να αντιστοιχεί σχεδόν στο δηλητήριο από δύο έντομα, περίπου δηλαδή στα 100 μικρογραμμάρια. Είναι θεραπεία αποτελεσματική, αλλά πρέπει να γίνεται ΜΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΥΣΤΗΡΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ και μόνο από ειδικό αλλεργιολόγο, γιατί πάντοτε υπάρχει ο κίνδυνος πρόκλησης επεισοδίου συστηματικής αναφυλαξίας.

Η διάρκεια της είναι το ελάχιστον περί τα πέντε χρόνια.

Εάν ένα άτομο είναι αλλεργικό στη μέλισσα τότε είναι αλλεργικό και στις σφήκες ή το αντίθετο;

Τα αλλεργιογόνα που περιέχονται στο δηλητήριο διαφέρουν ανάλογα με το είδος του εντόμου. Θεωρητικά μπορεί να εμφανισθούν διασταυρούμενες αντιδράσεις (π.χ. στη μέλισσα και στη σφήκα) επειδή υπάρχει μία ουσία κοινή στο δηλητήριο όλων των εντόμων (ονομάζεται υαλουρονιδάση), αλλά πολύ σπάνια αυτή η ουσία αποτελεί το κύριο παράγοντα της συστηματικής αναφυλαξίας.

Κατά συνέπεια και αποδεικνύεται στη πράξη, οι διασταυρούμενες αντιδράσεις στη μέλισσα και στις σφήκες είναι πρακτικά ανύπαρκτες. Αντιθέτως συχνά υπάρχουν διασταυρούμενες αντιδράσεις στο δηλητήριο των διαφόρων σφηκών.

Κάποιος τσιμπήθηκε από Υμενόπτερο και εμφάνισε σοβαρό αλλεργικό shock. Πέρασαν αρκετά χρόνια και όταν είχε νέο νυγμό από το ίδιο έντομο ΔΕΝ εμφάνισε καμία αντίδραση πλην της φυσιολογικής τοπικής αντίδρασης. Είναι αυτό δυνατόν;

Ναι είναι δυνατόν, διότι εάν περάσουν αρκετά χρόνια χωρίς το άτομο να ξανατσιμπηθεί από το ίδιο έντομο (συνήθως πάνω από 5 χρόνια) έχει πιθανότητες περί το 40% να απευαισθητοποιηθεί κατά «φυσικό» τρόπο. ΠΡΟΣΟΧΗ όμως διότι αυτό είναι ΜΟΝΟ ΜΙΑ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ και δεν πρέπει το σοβαρό αυτό πρόβλημα να αφήνεται στη τύχη.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν συστηματική αναφυλαξία στο δηλητήριο των Υμενοπτέρων;

Ο κανόνας είναι ότι τα άτομα που επανειλημμένως τσιμπιούνται από Υμενόπτερα έχουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν και αλλεργία στο δηλητήριο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι μελισσοκόμοι (ή οι οικογένειες τους) ή οι ασχολούμενοι με αγροτικές ασχολίες που έχουν αυξημένη πιθανότητα νυγμού από Υμενόπτερο (π.χ. οι βαμβακοπαραγωγοί κλπ).

Για την ευαισθητοποίηση απαιτούνται αρκετά προηγούμενα τσιμπήματα από μέλισσα και πιθανόν λιγότερα από σφήκα.

Πόσο είναι το μέγεθος του προβλήματος;

Για τη χώρα μας δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα. Μία μελέτη που έγινε στα μέσα της δεκαετίας του '90 έδειξε ότι περίπου 1 στους 4 Έλληνες είναι ευαισθητοποιημένος σε δηλητήριο Υμενοπτέρου, ΑΛΛΑ αυτό δεν προσδιορίζει το κίνδυνο εμφάνισης αλλεργικού shock , διότι ευαισθητοποίηση ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ και νόσο.

Πάντως κάθε χρόνο μαθαίνουμε από τον ημερήσιο Τύπο και ένα άτυχο συμβάν από αντίδραση στο δηλητήριο μέλισσας ή σφήκας. Στην Αγγλία υπολογίζονται κατά μέσο όρο 4 θάνατοι ετησίως, ενώ στις Η.Π.Α. περί τους 40.

Αλλεργία στο γάλα αγελάδας

Τα αλλεργικά στο γάλα παιδιά σε ποσοστό 50-80% θα αναπτύξουν μέχρι την εφηβεία αλλεργία σε αεροαλλεργιογόνα, θα εμφανίσουν δηλαδή αναπνευστική αλλεργία.

Πως εκδηλώνεται; 

Στα βρέφη και στα παιδιά εκδηλώνεται με μια ποικιλία συμπτωμάτων από πολλά συστήματα. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανίζονται αμέσως μετά τη πρόσληψη του γάλακτος (κνίδωση, αγγειοοίδημα, αναφυλαξία) ή μετά από πολλές ώρες (ατοπική δερματίτιδα, γαστρεντερικές εκδηλώσεις).

Οι ασθενείς μπορεί να εκδηλώσουν ένα μεμονωμένο σύμπτωμα ή συμπτώματα από πολλά όργανα. Υπολογίζεται ότι περίπου το 15% των βρεφικών κωλικών οφείλεται σε αλλεργική αντίδραση στο γάλα. Το βρέφος μετά τη σίτιση μπορεί να είναι ανήσυχο, να γκρινιάζει δείγμα ότι κάτι το ενοχλεί, να εμφανίσει διάρροιες ή εμετούς ή τέλος να υπολείπεται στην ανάπτυξη.

Αξιοσημείωτο είναι να αναφερθεί ότι στο μητρικό γάλα η αναλογία είναι ακριβώς αντίθετη, δηλαδή αποτελείται 20% από καζεΐνες και 80% από ορογαλακτολευκωματίνες.

Πως γίνεται η διάγνωση;

Οι δερματικές δοκιμασίες (τα αλλεργικά tests) και οι δοκιμασίες αναζήτησης αντισωμάτων έναντι των αλλεργιογόνων του γάλακτος στο αίμα (δοκιμασίες RAST) είναι θετικές και βοηθούν στη διάγνωση, όχι όμως σε όλες τις περιπτώσεις. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται και δίαιτα αποκλεισμού του γάλακτος που επιβεβαιώνει τη διάγνωση.

Η αντιμετώπιση των παιδιών με αλλεργία στο γάλα αγελάδας συνίσταται στην πλήρη αποφυγή πρόσληψης των πρωτεϊνών του γάλακτος. Η αρχική σύσταση είναι να συνεχισθεί ο μητρικός θηλασμός και να χορηγηθεί ένα υποαλλεργιογονικό παρασκεύασμα γάλακτος, εφόσον απαιτείται συμπληρωματικά.

Η μητέρα ακολουθεί αυστηρό διαιτολόγιο αποφυγής των γαλακτοκομικών (γιατί ελάχιστες ποσότητες από τις πρωτεΐνες του γάλακτος που πίνει η μητέρα περνούν στο δικό της γάλα) παραλλήλως πρέπει να λαμβάνει συμπληρωματικά ασβέστιο και βιταμίνη D.

Τι είναι τα υποαλλεργιογονικά παρασκευάσματα γάλακτος;

Για να χαρακτηρισθεί ένα παρασκεύασμα γάλακτος σαν υποαλλεργιογονικό θα πρέπει οι πρωτεΐνες που περιέχει να έχουν τροποποιηθεί έτσι ώστε να γίνεται καλά ανεκτό από το 90% των ατόμων με αλλεργία στο γάλα αγελάδας. Σήμερα υπάρχει μια πληθώρα διαθέσιμων υποαλλεργιογονικών παρασκευασμάτων που περιέχουν υδρολυμένες πρωτεΐνες από καζεΐνες, ορογαλακτολευκωματίνες, βόειο ή χοίρειο κολλαγόνο, σόγια ή μίγμα τους.

Υπάρχουν και τα παρασκευάσματα αμινοξέων, τα οποία είναι διαιτητικά προϊόντα ελεύθερα λακτόζης με αμιγή αμινοξέα και τριγλυκερίδια. Στερούνται αλλεργιογονικότητας και ενδείκνυνται στο χειρισμό των βρεφών με αλλεργία στο γάλα αγελάδας που δεν ελέγχονται τα συμπτώματα τους με τη χορήγηση των υποαλλεργιογονικών παρασκευασμάτων (περίπου το 10% των παιδιών με αλλεργία στο γάλα αγελάδας).

Το υψηλό τους κόστος και η κακή τους γεύση πρέπει να περιορίζει τη χορήγηση τους αυστηρά μόνα σε εκείνη τη μικρή ομάδα των βρεφών που αντιδρούν στα εκτεταμένης υδρόλυσης παρασκευάσματα. Αυτά μαζί με τα εκτεταμένης υδρόλυσης παρασκευάσματα αποτελούν τα υποαλλεργιογονικά παρασκευάσματα.

Το γάλα σόγιας είναι ασφαλές;

Όσον αφορά τα παρασκευάσματα σόγιας έχει βρεθεί ότι το 8-14% των βρεφών με αλλεργία στο γάλα αγελάδας αντιδρούν στα παρασκευάσματα της σόγιας (νέα ευαισθητοποίηση στη πρωτεΐνη της σόγιας), ενώ φαίνεται ότι είναι σπάνιες οι επικίνδυνες αναφυλακτικές αντιδράσεις.

Αντίθετα έχει βρεθεί ότι 25-60% των βρεφών με αλλεργία στο γάλα αγελάδας και εκδηλώσεις από το γαστρεντερικό (όπως πρωκτοκολίτιδα και εντεροκολίτιδα) αντιδρούν στα παρασκευάσματα της σόγιας. Συνεπώς δεν η σόγια δεν είναι η καλλίτερη εναλλακτική λύση και πρέπει να χρησιμοποιείται ΜΟΝΟ όταν ο γιατρός το επιτρέπει.

Το πρόβειο ή το κατσικίσιο γάλα είναι εναλλακτική λύση;

Έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει αυξημένη διασταυρούμενη ευαισθησία μεταξύ των πρωτεϊνών του γάλακτος της αγελάδας με αυτών του γάλακτος της κατσίκας και του προβάτου. Για το λόγο αυτό αντενδείκνυται η χορήγηση των γαλάτων αυτών σε βρέφη και παιδιά με διαγνωσμένη αλλεργία στο γάλα αγελάδας.

Με το βράσιμο γίνεται το γάλα ασφαλές;

Η παστερίωση του γάλακτος (στους 75 ο C για 15sec) δεν φαίνεται να ελαττώνει την αλλεργιογονικότητα του, ενώ ο βρασμός του (στους 121 ο C για 20min) έχει δειχθεί ότι καταστρέφει την αλλεργιογονικότητα των ορογαλακτολευκωματινών αλλά όχι της καζεΐνης. Η θερμότητα λοιπόν έχει βρεθεί ότι ελαττώνει αλλά δεν εξαλείφει την αλλεργιογονικότητα των πρωτεϊνών του γάλακτος.

Η αλλεργία στο γάλα είναι διαρκεί ισοβίως;

Το μεγαλύτερο ποσοστό της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας παρατηρείται στη βρεφική ηλικία με βαθμιαία ελάττωση του επιπολασμού προϊούσης της ηλικίας. Έχει αποδειχθεί ότι το 50% των βρεφών με αλλεργία στο γάλα αγελάδας χάνει την κλινική ευαισθησία στο 1ο έτος ζωής, το 70% στο 2ο έτος ζωής και το 85% στο 3ο έτος ζωής και μόνο το 15% διατηρεί την ευαισθησία στο γάλα αγελάδας τη 2η δεκαετία της ζωής.

Τι είναι η δυσανεξία στο γάλα αγελάδας;

Είναι μία μεταβολική διαταραχή στην οποία λείπει από τον οργανισμό κάποιο ή κάποια ένζυμα (π. χ. ανεπάρκεια λακτάσης) που είναι απαραίτητα για το μεταβολισμό των σακχάρων του γάλακτος. Η δυσανεξία μπορεί να εκληφθεί λανθασμένα και ως αλλεργία.

Η Τροφική Αλλεργία

Η τροφή είναι αναγκαία για την επιβίωση του ανθρώπου. Οι τροφές περιέχουν τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες (πρωτεΐνες, σάκχαρα και λίπη) για τη παραγωγή ενέργειας από τα κύτταρα, συνεπώς από τη γέννηση του ο άνθρωπος πρέπει να εισάγει στον οργανισμό του ουσίες ξένες προς αυτόν.

Το ανοσιακό μας σύστημα, που ελέγχει την είσοδο ξένων ουσιών για τη πιθανότητα αυτές να είναι επιβλαβείς ώστε να τις εξουδετερώσει, μαθαίνει από τις πρώτες ημέρες της ζωής να μην αντιδρά στις πρωτεΐνες των τροφών (το ανοσιακό δεν αντιδρά στα σάκχαρα και τα λίπη), προκαλείται δηλαδή ανοσολογική ανοχή κάτι που είναι απαραίτητο για την επιβίωση.

Σε μερικά άτομα το ανοσιακό τους σύστημα δεν συμπεριφέρεται με αυτό το τρόπο, δηλαδή αναγνωρίζει μερικές πρωτεΐνες τροφικής προέλευσης ως απειλητικές για την υγεία του ατόμου και αντιδρά. Η αντίδραση του ανοσιακού συστήματος συνίσταται στη παραγωγή ειδικής κατηγορίας αντισωμάτων (τα ονομάζουμε IgE - αντισώματα), τα οποία αφενός μεν κυκλοφορούν στο αίμα και αφετέρου προσκολλώνται σε κάποια κύτταρα του αίματος (ονομάζονται βασεόφιλα) και του δέρματος και των ιστών (ονομάζονται σιτευτικά κύτταρα).

Όταν το ευαισθητοποιημένο άτομο καταναλώσει πάλι τη συγκεκριμένη τροφή, τότε η πρωτεΐνη-αλλεργιογόνο ενώνεται με το αντίσωμα και τα κύτταρα απελευθερώνουν κάποιες ουσίες. Η πιο γνωστή από τις ουσίες αυτές λέγεται ισταμίνη και οι απελευθερούμενες ουσίες προκαλούν τα συμπτώματα της τροφικής αλλεργίας.

Γιατί μερικά άτομα είναι αλλεργικά σε τροφές και άλλα όχι;

Με όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, δύο φαίνεται ότι είναι οι καθοριστικοί λόγοι. Ο πιο σημαντικός είναι η κληρονομικότητα, όχι ειδικά για τροφική αλλεργία, αλλά γενικότερα εάν το άτομο κληρονομεί από τους γονείς του τη προδιάθεση για την εκδήλωση αλλεργικής πάθησης.

Γενικά, εάν ένας γονέας είναι αλλεργικός, ή υπάρχουν συγγενείς από τη πλευρά του ενός γονέα με αλλεργίες, η πιθανότητα κάποιας μορφής αλλεργίας είναι 30-40%. Εάν κανένας γονέας δεν έχει εμφανή αλλεργία, η πιθανότητα είναι 10-15%. Εάν είναι και οι δύο γονείς αλλεργικοί το ποσοστό ξεπερνά το 60%.

Ένας δεύτερος λόγος είναι η συχνότητα κατανάλωσης της τροφής. Στις Σκανδιναβικές χώρες για παράδειγμα είναι πολύ συχνή η αλλεργία στο ψάρι (ιδιαίτερα στο βακαλάο), ενώ στην Ιαπωνία στο ρύζι.

Σε τι ηλικία εκδηλώνεται η τροφική αλλεργία και πόσο συχνή είναι;

Όλες οι ηλικίες είναι ευάλωτες για την εκδήλωση τροφικής αλλεργίας. Στη βρεφική, νηπιακή και παιδική ηλικία είναι πιο συχνή, μπορεί να φτάνει και το 6%, ενώ στους ενήλικες υπολογίζεται ότι η πραγματική (αληθής) τροφική αλλεργία στο 1-2%, αν και ποσοστό πάνω του 20% των ενηλίκων νομίζει ότι είναι αλλεργικό σε κάποια τροφή.

Ποίες τροφές προκαλούν τροφική αλλεργία;

Θεωρητικά όλες οι τροφές μπορεί να δράσουν ως αλλεργιογόνα και να προκαλέσουν τροφική αλλεργία. Στη πράξη όμως φαίνεται ότι μερικές είναι πιο επικίνδυνες από άλλες, ανάλογα και με την ηλικία του ατόμου.

Στα βρέφη και μικρά παιδιά η πρώτη που εμφανίζεται είναι η αλλεργία στο γάλα αγελάδος και στη σόγια και με την εισαγωγή των στερεών τροφών, εμφανίζεται αλλεργία πιο συχνά στο αυγό , στο ψάρι και στους ξηρούς καρπούς. Για το λόγο αυτό συστήνεται ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός για τους πρώτους 6 ή και περισσότερο μήνες.

Μία καλή σκέψη είναι στα Μαιευτήρια τις πρώτες ημέρες από τη γέννηση και μέχρι να αρχίσει ο μητρικός θηλασμός να χρησιμοποιούνται υπο-αλλεργικά γάλατα για την αποφυγή ευαισθητοποίησης τουλάχιστον εκείνων των μωρών που έχουν επιβαρημένη κληρονομικότητα.

Στους ενήλικες οι πιο συχνές τροφές που προκαλούν τροφική αλλεργία είναι οι ξηροί καρποί , τα οστρακοειδή θαλασσινά, το ψάρι, ορισμένα φρούτα (ροδάκινο, μπανάνα, ακτινίδιο, σταφύλι κλπ), σπανιότερα στο γάλα - γαλακτοκομικά προϊόντα και σε λαχανικά και εξαιρετικά σπάνια στο κρέας ή σε άλλες τροφές.

Πως θα υποπτευθεί κανείς ότι πρόκειται για τροφική αλλεργία. Ποια είναι τα συμπτώματα.

Ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης της τροφικής αλλεργίας είναι και τα συμπτώματα. Στα βρέφη συνήθως δεν εμφανίζεται άσθμα ή δερματικές εκδηλώσεις (κνίδωση), το παιδί είναι ανήσυχο, κλαίει δείχνει να έχει κωλικούς μετά τη σίτιση, έχει διαταραχές στις κενώσεις, πιθανά με διάρροιες ή και αίμα στα κόπρανα, δεν αυξάνει το βάρος του. Στα παιδιά με βρεφικό έκζεμα μπορεί να υπάρχει επιδείνωση του προβλήματος.

Στους ενήλικες η εικόνα είναι διαφορετική. Μία ήπια μορφή τροφικής αλλεργίας είναι η στοματική αλλεργία. Σε αυτή, όταν φάει κανείς το τρόφιμο αισθάνεται φαγούρα στο στόμα και στην υπερώα (ουρανίσκο), ενδεχομένως πρήζονται τα χείλη ή η γλώσσα. Τα συμπτώματα εμφανίζονται λίγα λεπτά μετά τη βρώση της τροφής.

Αυτή η μορφή είναι συνήθως αθώα, παρέρχεται σχετικά σύντομα και δεν προκαλεί άλλα σοβαρότερα συμπτώματα. Μπορεί όμως να αποτελεί και το προάγγελο πιθανής σοβαρής αντίδρασης στο μέλλον. Οι συνήθεις εκδηλώσεις είναι από το δέρμα με εμφάνιση κνίδωσης («κοκκινίλες» , «πετάλες» με έντονο κνησμό) και οιδήματος (πρηξίματος) σε χείλη βλέφαρα κλπ. Εμφανίζονται και συμπτώματα από το αναπνευστικό με τη μορφή άσθματος ή ρινίτιδας.

Περιέργως σπανιότερα είναι τα συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα με τη μορφή εμετού, εντερικών κωλικών, διάρροιας κλπ. Μπορεί να πάρει τη μορφή συστηματικής αλλεργικής αντίδρασης ( αλλεργικό shock ) με επικίνδυνη εξέλιξη. Τα συμπτώματα εμφανίζονται 15-30 λεπτά έως και 2-3 ώρες μετά τη βρώση του φαγητού.

1. Μετά πόση ώρα εκδηλώθηκαν τα πρώτα συμπτώματα από τη λήψη της τροφής;
2. Προϋπήρξαν στο παρελθόν αντιδράσεις με τη λήψη της ύποπτης τροφής ή με παρόμοιες (π.χ. γαρίδες και αστακό); 
3. Αρρώστησε κανείς άλλος με την ίδια τροφή; 
4. Πόσο σοβαρά ήταν τα συμπτώματα και εάν σχετίζονται με τη ποσότητα της τροφής; 
5. Πως παρασκευάστηκε η τροφή (εάν είχε και άλλα συστατικά π.χ. ψάρι με μαγιονέζα) και τι άλλες τροφές κατανάλωσε το άτομο συγχρόνως; 
6. Εάν είχε προηγηθεί λήψη φαρμάκου (π.χ. ασπιρίνη) ή εάν επακολούθησε μετά το γεύμα έντονη σωματική άσκηση; 
7. Εάν το άτομο έλαβε κάποια αντιαλλεργικά φάρμακα (π.χ. αντισταμινικά) και πόσο αποτελεσματικά ήταν;

Σχετίζεται η ποσότητα της τροφής με τη πρόκληση των συμπτωμάτων;

Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Ελάχιστη ποσότητα ή ακόμη και ίχνη της υπεύθυνης τροφής μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά συμπτώματα στο ευαισθητοποιημένο άτομο. Σε πολύ ευαίσθητα άτομα μπορεί να προκληθεί αντίδραση με την επαφή (π.χ. πιάνουν ψάρια) ή με την εισπνοή των ατμών από το μαγείρεμα.

Παραδείγματα υπάρχουν άφθονα. Ένα ζευγάρι δειπνούσε σε εστιατόριο, ο συνοδός έφαγε ψάρι, η κυρία ήταν αλλεργική στο ψάρι και προτίμησε κρέας, μετά φιλήθηκαν και κατέληξε η κυρία στα επείγοντα του πλησιέστερου νοσοκομείου. Ο ερασιτέχνης ψαράς ψάρευε με δόλωμα γαρίδας επί τρίωρο, όπου και εμφάνισε αλλεργικό shock, επειδή ήταν αλλεργικός στη γαρίδα και με τους μικροτραυματισμούς από το αγκίστρι προκλήθηκαν τα συμπτώματα (με μεταφυσική έννοια η εκδίκηση των ψαριών).

Πως θεραπεύεται η τροφική αλλεργία

Αφού επιβεβαιωθεί η διάγνωση της τροφικής αλλεργίας (δηλαδή υπάρχουν στον οργανισμό ειδικά IgE αντισώματα έναντι της υπεύθυνης τροφής ) και επίσης αποκλεισθούν άλλες καταστάσεις που μιμούνται τα συμπτώματα της τροφικής αλλεργίας (όπως η τροφική δυσανεξία ), τότε η μόνη αποτελεσματική θεραπεία είναι η αποφυγή κατανάλωσης της συγκεκριμένης τροφής.

Ο ασθενής πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στο τι τροφές καταναλώνει, από τι αποτελούνται, εάν περιέχονται στο τρόφιμο έστω και ίχνη από την ένοχη θρεπτική ουσία , διότι ελάχιστη ποσότητα εάν καταναλωθεί μπορεί να επιφέρει στο άτομο αλλεργικό shock.

Επίσης, θα τον συμβουλεύσει ο Αλλεργιολόγος στα ακόλουθα τρία βασικά θέματα:

1. Ποιες τροφές έχουν διασταυρούμενη αντίδραση με αυτή που δημιουργεί το πρόβλημα . Για παράδειγμα, το άτομο με αλλεργία στη γαρίδα δεν πρέπει να τρώει καραβίδες, αστακό και καβούρια ή το άτομο με αλλεργία στους ξηρούς καρπούς έχει μεγάλη πιθανότητα να αντιδράσει στη βρώση άλλης κατηγορίας ξηρών καρπών.Υπάρχει ένας μακρύς κατάλογος με τις διασταυρούμενες αντιδράσεις στις διάφορες τροφές.
2. Τι πρέπει να προσέξει για τις ενδεχόμενες «κρυφές πηγές» ύπαρξης της υπεύθυνης τροφής. Το συγκεκριμένο θέμα είναι τεράστιο και δεν είναι πάντοτε εφικτό να καταγραφούν οι πηγές που εκ πρώτης όψεως φαίνονται άσχετες με την υπεύθυνη για την αλλεργία τροφή. Γενικά, το άτομο με τροφική αλλεργία οφείλει να διαβάζει την ετικέτα με τι περιέχει ένα τρόφιμο που αγοράζει και οι βιομηχανίες ΟΦΕΙΛΟΥΝ ΝΑ ΑΝΑΓΡΑΦΟΥΝ ΛΕΠΤΟΜΕΡΩΣ τα συστατικά κάθε τροφίμου. Σε μερικές πιο οργανωμένες χώρες υπάρχουν συνεχώς ανακοινώσεις για το κοινό από αρμόδιους κρατικούς ή μη φορείς στις περιπτώσεις που δεν συμπίπτει η αναγραφόμενη από τη βιομηχανία σύσταση του τροφίμου με τη πραγματική, τόσο για τα εγχώρια όσο και τα εισαγόμενα τρόφιμα. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Σοκολάτες ενίοτε περιέχουν σόγια, ξηρούς καρπούς κλπ, η πίτα για το σουβλάκι ενδέχεται να περιέχει γάλα και πολλά άλλα. Μία πρωτεΐνη του γάλακτος η καζεΐνη χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία ή ανιχνεύεται σε μερικά προφυλακτικά.
3. Τι πρέπει να κάνει άμεσα το άτομο στη περίπτωση τυχαίας ή απρόσεκτης κατανάλωσης της τροφής που του προκαλεί την τροφική αλλεργία. Ο Αλλεργιολόγος συμβουλεύει τον ασθενή με τροφική αλλεργία να έχει πάντοτε μαζί του κάποια φάρμακα ΑΜΕΣΗΣ αντιμετώπισης τυχόν επεισοδίου συστηματικής αντίδρασης που θα προέλθει από τυχαία κατανάλωση της υπεύθυνης τροφής. Τα φάρμακα αυτά είναι αντισταμινικό, δισκίο κορτιζόνης, εισπνεόμενο βρογχοδιασταλτικό και κυρίως ένεση (συσκευή αυτόματης έγχυσης) ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗΣ. Το τελευταίο είναι ΑΠΟΛΥΤΩΣ απαραίτητο, διότι εάν χορηγηθεί έγκαιρα η αδρεναλίνη ακόμη και στο πιο βαρύ αλλεργικό shock , η πιθανότητα θανατηφόρου έκβασης σχεδόν μηδενίζεται.

Τα τελευταία χρόνια γίνονται διεθνώς προσπάθειες παρασκευής εμβολίου (ανοσοθεραπεία) για τα άτομα με τροφική αλλεργία, αντίστοιχο δηλαδή με την ανοσοθεραπεία που χρησιμοποιείται με πολύ καλά αποτελέσματα για την αναπνευστική αλλεργία (άσθμα, ρινίτιδα).

Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας για το μέλλον, αλλά μέχρι σήμερα η ανοσοθεραπεία για την τροφική αλλεργία δεν είναι εφικτή και ιατρικώς ανεπίτρεπτη.

Η τροφική αλλεργία διαρκεί ισοβίως και τι πρέπει να κάνει το άτομο για τη παρακολούθηση της πορείας της;

Σε μερικές περιπτώσεις, ιδιαίτερα στα παιδιά, η αυστηρή τήρηση μίας δίαιτας αποκλεισμού (δηλαδή αποφυγή κατανάλωσης της υπεύθυνης τροφής αλλά και αυτών που έχουν διασταυρούμενη αντίδραση) φαίνεται ότι ευοδώνει τη «φυσική απευαισθητοποίηση».

Παραδείγματος χάριν, στη μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών με τεκμηριωμένες αλλεργικές αντιδράσεις στα αυγά, το γάλα αγελάδος και τη σόγια, οι τροφές αυτές γίνονται τελικά ανεκτές και μπορούν να τις καταναλώνουν στο μέλλον. Αντιθέτως στους ενήλικες τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα.

Οι περισσότεροι από τους ενήλικες διατηρούν την ευαισθητοποίηση τους στη συγκεκριμένη τροφή ισοβίως. Η διατήρηση της τροφικής αλλεργίας εξαρτάται και από το είδος του τροφίμου. Η αλλεργία στα φυστίκια, τους ξηρούς καρπούς, τα ψάρια και τα οστρακόδερμα συνήθως παραμένει για όλη τη ζωή.

Στα άτομα με τροφική αλλεργία πρέπει να γίνεται επανέλεγχος σε τακτά διαστήματα της πορείας της ευαισθητοποίησης του με δερματικές δοκιμασίες και RAST , ενώ ταυτοχρόνως το άτομο αποφεύγει ΠΛΗΡΩΣ τη κατανάλωση της υπεύθυνης τροφής. Εάν ο έλεγχος δώσει αρνητικά αποτελέσματα, που θα σημαίνει ότι υποχώρησε η ευαισθητοποίηση του, τότε ο Αλλεργιολόγος μπορεί να προχωρήσει σε ελεγχόμενη πρόκληση (είναι η διαδικασία χορήγησης της ένοχης τροφής με συνθήκες ασφαλείας).

Εάν και η πρόκληση είναι αρνητική τότε το άτομο μπορεί να σιτίζεται ελεύθερα, αν και καλό είναι να είναι σε εγρήγορση το πρώτο καιρό. Απαγορεύεται ρητώς το άτομο να δοκιμάζει μόνο του, μετά από κάποιο διάστημα αποφυγής λήψης της τροφής, εάν θα τον «ξαναπειράξει», γιατί τα αποτελέσματα μπορεί να είναι μοιραία. 

Τι είναι η τροφοεξαρτώμενη συστηματική αναφυλαξία μετά από άσκηση;

Υπάρχει μία περίεργη κατάσταση που εμφανίζεται σε ορισμένα άτομα με τροφική αλλεργία, κατά την οποία για να εκδηλωθούν τα συμπτώματα πρέπει το άτομο να καταναλώσει την υπεύθυνη τροφή και μετά να ασκηθεί σωματικά. Μετά κάποια λεπτά έντονης άσκησης, όταν ανεβαίνει η θερμοκρασία του σώματος, αρχίζουν να εμφανίζονται τα συμπτώματα.

Σε αυτή τη ξεχωριστή μορφή της τροφικής αλλεργίας, μετά τη διάγνωση της, η οδηγία είναι ότι το άτομο πρέπει να ασκείται με άδειο στομάχι (3 ώρες τουλάχιστον πριν την άσκηση) και συνήθως το πρόβλημα λύνεται.

Τροφική αλλεργία και τροφική δυσανεξία είναι το ίδιο πράγμα;

Οι δύο καταστάσεις διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους. Στην τροφική αλλεργία υπάρχει συμμετοχή του ανοσιακού συστήματος, ενώ στην τροφική δυσανεξία όχι. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι η τροφική δυσανεξία ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να διαγνωσθεί με προσδιορισμό αντισωμάτων ή άλλων προϊόντων του ανοσιακού μας συστήματος.

Οι διαφημιζόμενες μέθοδοι διάγνωσης της τροφικής δυσανεξίας με τον προσδιορισμό αντισωμάτων στον ορό του αίματος στερούνται επιστημονικής εγκυρότητας, κατά συνέπεια είναι άχρηστες, αν όχι ύποπτες.

Η τροφική δυσανεξία είναι γενικός όρος και περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές καταστάσεις. Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι: α) Σε ορισμένα ψάρια όπως ο τόνος και το σκουμπρί, στη περίπτωση μη σωστής συντήρησης τους μπορεί να αναπτυχθούν μικρόβια που παράγουν υψηλή ποσότητα ισταμίνης, με αποτέλεσμα το όποιο άτομο τα καταναλώσει να έχει συμπτώματα δίκην τροφικής αλλεργίας, β) οι φαρμακολογικές ιδιότητες ορισμένων συστατικών σε μερικά τρόφιμα που μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα ψευδο-αλλεργίας, όπως είναι οι αυξημένες ποσότητες τυραμίνης σε ορισμένα τυριά μακράς συντήρησης, γ) η δυσανεξία στο γάλα οφείλεται στην έλλειψη από τον οργανισμό ενός ενζύμου (ονομάζεται λακτάση), που εμφανίζουν ορισμένα άτομα.

Η λακτάση είναι απαραίτητη για το μεταβολισμό του σακχάρου του γάλακτος από τον οργανισμό.

Οδηγίες για αντιμετώπιση ασθενών με Τροφικές Αλλεργίες στο σχολείο

Οι τροφικές αλλεργίες μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή. Η πιθανότητα της έκθεσης από λάθος στην υπεύθυνη τροφή θα μπορούσε να μειωθεί στο χώρο του σχολείου, εάν το σχολείο δουλέψει με τους μαθητές, τους γονείς και τους γιατρούς με σκοπό να μειώσουν τον κίνδυνο και να εξασφαλίσουν ασφαλές περιβάλλον για ασθενείς με αλλεργία σε τροφές.

Υποχρεώσεις της οικογένειας

- Ενημερώστε το σχολείο για τις αλλεργίες του παιδιού,

- Μαζί με τους υπεύθυνους του σχολείου αναπτύξτε ένα πρόγραμμα το οποίο θα εξυπηρετεί τις ανάγκες του παιδιού τόσο μέσα στη τάξη, στο κυλικείο, κατά τη διάρκεια των αθλητικών δραστηριοτήτων όσο και στο πρόγραμμα φύλαξης μετά το τέλος του σχολείου, έως και το σχολικό λεωφορείο.

- Προμηθεύσετε το σχολείο φάρμακα και γραπτές οδηγίες χρήσης αυτών, όπως έχουν δοθεί από το γιατρό, χρησιμοποιώντας ως πρότυπο τον οδηγό αντιμετώπισης τροφικής αλλεργίας. Ιατρική βεβαίωση της τροφικής αλλεργίας με φωτογραφία του παιδιού πρέπει να υπάρχει στο σχολείο.

- Αντικαταστήσετε τα φάρμακα μετά τη χρήση ή μετά τη λήξη τους.

- Εκπαιδεύστε το παιδί να ρυθμίζει μόνο του το πρόβλημα της αλλεργίας του, υποδεικνύοντάς:
1. Ασφαλείς, ύποπτες και απαγορευμένες τροφές
2. Τρόπους να αποφεύγει έκθεση σε ύποπτες τροφές 
3. Συμπτώματα αλλεργικής αντίδρασης 
4. Πως και πότε να ενημερώνει έναν ενήλικα πώς πιθανόν υπάρχει πρόβλημα αλλεργίας. 
5. Πως να διαβάζει τις ταμπέλες των τροφίμων (εάν η ηλικία το επιτρέπει) 
6. Σε περίπτωση αντίδρασης, επανεξετάστε την τακτική και τις διαδικασίες με τον υπεύθυνο του σχολείου, τον γιατρό και το παιδί (εάν η ηλικία το επιτρέπει)

Υποχρεώσεις του σχολείου

- Επανελέγξετε τον ιατρικό φάκελο του μαθητή,

- Μην αποκλείετε τους αλλεργικούς σε τροφές ασθενείς από σχολικές δραστηριότητες εξ' αιτίας της τροφικής τους αλλεργίας.

- Δημιουργήστε μια ομάδα πυρήνα (όχι αυστηρά περιορισμένη) η οποία θα αποτελείται τουλάχιστον από τη νοσοκόμα του σχολείου, το δάσκαλο, το διευθυντή, τον υπεύθυνο τροφής, και τον σύμβουλο (εάν υπάρχει) με σκοπό να εργαστούν με τους γονείς και τον μαθητή ώστε να αναπτύξουν ένα πρόγραμμα πρόληψης.

- Βεβαιωθείτε πως όλο το προσωπικό που συνεργάζεται με τον μαθητή σε τακτική βάση, κατανοεί την επικινδυνότητα της τροφικής αλλεργίας, μπορεί να αναγνωρίσει τα συμπτώματα, ξέρει τι να κάνει σε περίπτωση επείγοντος περιστατικού, και συνεργάζεται με το υπόλοιπο προσωπικό του σχολείου ώστε να αποκλειστεί η χρήση των επικίνδυνων τροφικών αλλεργιογόνων στο γεύμα του αλλεργικού μαθητή.

- Εφαρμόστε το σχέδιο δράσης σε περίπτωση αλλεργίας πριν η αλλεργική αντίδραση συμβεί για να βεβαιωθείτε για την αποτελεσματικότητά του

- Συντονιστείτε με τη νοσοκόμα του σχολείου ότι τα φάρμακα είναι κατάλληλα αποθηκευμένα και επιβεβαιωθείτε ότι το set επείγουσας αντιμετώπισης είναι διαθέσιμο. Διατηρείτε τα φάρμακα σε θέση ασφαλή, εύκολα προσιτή που προορίζετε για το προσωπικό του σχολείου.

- Καθορίστε άτομα από το προσωπικό του σχολείου ειδικά εκπαιδευμένα να χορηγήσουν τα φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες

- Να είστε πάντα έτοιμοι να αντιμετωπίσετε μία αντίδραση και βεβαιωθείτε ότι κάποιο μέλος του προσωπικού κατάλληλα εκπαιδευμένο στη χορήγηση των φαρμάκων είναι σε επιφυλακή ανεξαρτήτως ώρας και τόπου καθ' όλη τη διάρκεια του σχολείου.

- Επανελέγξτε την τακτική (σχεδιασμό) του προγράμματος πρόληψης με τα μέλη της ομάδας (γονείς / κηδεμόνες, μαθητή εφ' όσον η ηλικία το επιτρέπει) και το γιατρό μετά από αντίδραση.

- Εκπαιδεύσετε τον οδηγό του σχολικού λεωφορείου ώστε να αναγνωρίζει τα συμπτώματα πιθανής αντίδρασης και να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση αντίδρασης.

- Συνιστάται όλα τα λεωφορεία να έχουν τηλε-επικοινωνία για τη περίπτωση επείγοντος.

- Απαγορεύστε το φαγητό στα σχολικά λεωφορεία με εξαίρεση ειδικές ανάγκες (ειδικές περιπτώσεις)

- Συζητήστε σε εκπαιδευτικές συναντήσεις με την οικογένεια του παιδιού ώστε να αποφασίσετε τη κατάλληλη στρατηγική για τον έλεγχο της τροφικής αλλεργίας.

Λάβετε την προειδοποίηση ή τις οδηγίες για ένα αλλεργικό παιδί σοβαρά υπ' όψιν.

Υποχρεώσεις του μαθητή

- Μην ανταλλάζεις τροφές με άλλους

- Μην τρως τίποτε εάν δεν γνωρίζεις το περιεχόμενο ή δεν γνωρίζεις αν περιέχει κάποιο ύποπτο αλλεργιογόνο.

- Να είσαι προνοητικός στη φροντίδα και την διευθέτηση της τροφικής αλλεργίας (όταν η ηλικία το επιτρέπει)

- Ενημέρωσε έναν ενήλικα αμέσως εάν έφαγες κάτι που πιστεύεις πως ίσως περιέχει την αλλεργιογόνο τροφή

Φαρμακευτική Αλλεργία

Είναι οι τοξικές αντιδράσεις από υπερδοσολογία, οι ειδικές παρενέργειες κάθε φαρμάκου (π.χ. γαστρορραγία από ασπιρίνη) και οι αντιδράσεις από την αλληλεπίδραση των φαρμάκων όταν λαμβάνονται μαζί. Β) Αυτές που εμφανίζονται μόνο σε ορισμένα άτομα, όπως οι αλλεργικές αντιδράσεις (που χαρακτηρίζονται ως μη προβλέψιμες) ή οι αντιδράσεις που εμφανίζονται σε άτομα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά π.χ. τα άτομα που έχουν έλλειψη του ενζύμου G6 PD και εάν λάβουν ασπιρίνη ή σουλφοναμίδες ή φάγουν κουκιά εμφανίζουν αιμολυτική αναιμία.

Με ποια μορφή εμφανίζεται η φαρμακευτική αλλεργία;

Η φαρμακευτική αλλεργία μπορεί να εμφανισθεί και με τη μορφή συστηματικής νόσου, όπως για παράδειγμα ορονοσία, ηπατίτιδα από φάρμακα, διάφορες μορφές πνευμονοπαθειών, ερυθηματώδης λύκος φαρμακευτικής αιτιολογίας κ.ά. Συμπερασματικά η φαρμακευτική αλλεργία μπορεί να εμφανισθεί με πολλά πρόσωπα, γι' αυτό η διερεύνηση και η διαγνωστική προσέγγιση είναι πολλές δύσκολη, απαιτεί εμπειρία και ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που το άτομο λαμβάνει περισσότερα του ενός είδη φαρμάκων.

Κνίδωση και αγγειοοίδημα από κεφαλοσπορίνη

Η φαρμακευτική αλλεργία εμφανίζεται αμέσως μετά τη λήψη του φαρμάκου; 

Εξαρτάται από τη μορφή της φαρμακευτικής αλλεργίας. Στην περίπτωση του αλλεργικού shock, όταν το ευαισθητοποιημένο άτομο πάρει το φάρμακο μετά από λίγα λεπτά έως και τρεις ώρες μετά (εάν το λάβει με ένεση σχεδόν αμέσως, εάν το πάρει από το στόμα μπορεί να καθυστερήσει) εμφανίζονται τα τυπικά συμπτώματα της συστηματικής αναφυλαξίας (κνιδωτικό εξάνθημα, δύσπνοια, άσθμα, βράγχος φωνής, ζάλη, πτώση της αρτηριακής πίεσης κλπ).

Τα δερματικά εξανθήματα εμφανίζονται λίγες ημέρες μετά από την έναρξη της λήψης του φαρμάκου. Η ορονοσία ή οι αντιδράσεις τύπου ορονοσίας μπορεί να εμφανισθούν 6-10 ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας με το υπεύθυνο φάρμακο και ενίοτε το άτομο να έχει διακόψει το φάρμακο και κατά συνέπεια να μην μπορεί εύκολα να συσχετίσει τα συμπτώματα με τη λήψη του φαρμάκου.

Εάν κάποιος λαμβάνει για πρώτη φορά στη ζωή του ένα συγκεκριμένο φάρμακο μπορεί να εμφανίσει αλλεργικό shock;

Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι, με την προϋπόθεση ότι δεν έχει χρησιμοποιήσει στο παρελθόν φάρμακα με παρόμοια χημική δομή. Για να εμφανίσει κάποιος αλλεργικό shock πρέπει να έχει προηγηθεί το στάδιο της ευαισθητοποίησης, που σημαίνει ότι πρέπει να έχει έλθει ο οργανισμός του σε επαφή με το φάρμακο ή κάποιο άλλο που να του μοιάζει χημικά (παράδειγμα οι πενικιλίνες με τις κεφαλοσπορίνες).

Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν μία μικρή κατηγορία φαρμάκων που μπορούν να προκαλέσουν αντίδραση που μοιάζει κλινικά με το αλλεργικό shock (την ονομάζουμε αναφυλακτοειδή αντίδραση και δεν απαιτείται το στάδιο της ευαισθητοποίησης).

Σε αυτή την κατηγορία χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι σκιαγραφικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην Ακτινολογία και τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (τα συγγενικά με την ασπιρίνη).

Ποια φάρμακα προκαλούν συχνότερα αλλεργική αντίδραση;

Τα πιο συχνά είναι τα αντιβιοτικά και τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Αυτό δεν αναιρεί τον κανόνα ότι κάθε φάρμακο μπορεί δυνητικά να προκαλέσει κάποια μορφή αλλεργικής αντίδρασης.

Πόσο συχνό είναι το πρόβλημα;

Δεν είναι εύκολο να υπολογισθεί, γιατί πολλές φορές στους εξωτερικούς ασθενείς δεν είναι εύκολη η καταγραφή. Γενικά ισχύει η άποψη ότι από τους νοσηλευόμενους ασθενείς το 10-20% εμφανίζουν κάποια παρενέργεια των φαρμάκων και από το ποσοστό αυτό το ένα τρίτο είναι αλλεργικές αντιδράσεις.

Τι πρέπει να κάνει το άτομο που εμφανίζει φαρμακευτική αλλεργία;

Μερικές πρακτικές οδηγίες που μπορεί να φανούν χρήσιμες είναι οι ακόλουθες:

• Χωρίς χρονοτριβή πρέπει να αναφέρει αμέσως το πρόβλημα στο θεράποντα γιατρό του για να εκτιμήσει αυτός το επείγον του προβλήματος. 
• Να διακόψει τη λήψη του «ύποπτου» και να τη συνεχίσει μόνο μετά την εντολή του γιατρού του.
• Να ακολουθήσει πιστά τις οδηγίες που θα του δοθούν.
• Να μην πειραματίζεται μόνος του ούτε και εάν έχουν περάσει χρόνια από την αλλεργική αντίδραση.
• Να κατευθυνθεί από το θεράποντα γιατρό του στον Αλλεργιολόγο για την επιβεβαίωση ή την αναζήτηση του ένοχου φαρμάκου.
• Να κρατά πάντοτε το κουτί με το φάρμακο που του προκάλεσε την αντίδραση. Εάν η αντίδραση έγινε κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του σε Νοσοκομείο να ζητά πάντοτε ενημερωτικό σημείωμα για το ποιο φάρμακο θεωρείται υπεύθυνο.
• Να αναφέρει στο μέλλον σε κάθε γιατρό πριν από τη συνταγογράφηση ή κατά την εισαγωγή του στο Νοσοκομείο τη φαρμακευτική του αλλεργία.
• Να μην «βαπτίζει» αβασάνιστα κάθε παρενέργεια του φαρμάκου ως αλλεργική αντίδραση, μόνο μετά από ιατρική επιβεβαίωση.

Μπορεί κάποιος να είναι αλλεργικός σε όλα τα φάρμακα;

Το πλήθος των φαρμάκων είναι τεράστιο και εμφανίζεται ποικιλομορφία στη χημική τους δομή, κατά συνέπεια είναι πρακτικώς απίθανο ένας άνθρωπος να εμφανίζει αλλεργική αντίδραση σε όλες τις φαρμακευτικές ουσίες.

Η κλινική πρακτική διδάσκει ότι τα άτομα που αναφέρουν ότι είναι «αλλεργικά» σε κάθε φάρμακο, είτε είναι δέκτες λανθασμένης πληροφόρησης, είτε υποκρύπτεται κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα, είτε συνυπάρχει κάποια νόσος (π.χ. χρόνια κνίδωση) που επιδεινώνεται όταν το άτομο χρειασθεί να πάρει φάρμακα για κάποιο άλλο λόγο και αποδίδεται λανθασμένα η έξαρση της συνυπάρχουσας νόσου ως αντίδραση στα φάρμακα.

Αλλεργική Ρινίτιδα

Τα αλλεργιογόνα προκαλούν αλλεργική ρινίτιδα ΜΟΝΟ στα ευαισθητοποιημένα (αλλεργικά) άτομα. Πολλά επίσης άλλα αίτια μπορεί να προκαλέσουν ρινίτιδα, γι' αυτό είναι πολλές και οι μορφές της ρινίτιδας.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Σε κάθε μορφής ρινίτιδα τα συμπτώματα είναι λίγο έως πολύ ίδια. Υπάρχει ρινική καταρροή, κνησμός στη μύτη, απόφραξη (ρινική συμφόρηση), πταρμοί. Στην αλλεργική ρινίτιδα συνήθως συνυπάρχουν συμπτώματα από τα μάτια (επιπεφυκίτιδα) ή/και από τους πνεύμονες (άσθμα), κνησμός στην υπερώα (ουρανίσκος) ή στα αυτιά.

Εάν υπάρχει έντονη ρινική απόφραξη ή συνυπάρχουν ρινικοί πολύποδες τότε επηρεάζεται και η όσφρηση (μείωση έως και πλήρης απώλεια) και σε μετέπειτα χρόνο και η γεύση, αφού οι δύο αυτές αισθήσεις σχετίζονται άμεσα.

Πως θα ξεχωρίσω εάν πρόκειται για αλλεργική ρινίτιδα ή απλό κρυολόγημα;

Τα συμπτώματα όπως ελέχθη είναι παρόμοια. Υπάρχουν όμως κάποια σημεία που διαφοροποιούν τις δύο καταστάσεις και μπορεί να αξιολογηθούν ακόμη και από τον ίδιο τον ασθενή.

Συμπτώματα: Στο κρυολόγημα συνήθως πρώτα εμφανίζονται οι πταρμοί, μετά η ρινική καταρροή και τελευταία η ρινική συμφόρηση. Στην Αλλεργική ρινίτιδα εμφανίζονται όλα μαζί.

Διάρκεια των συμπτωμάτων: Στο κρυολόγημα συνήθως η διάρκεια δεν ξεπερνά τις 7 έως 10 ημέρες το μέγιστο, ενώ στην αλλεργική ρινίτιδα επιμένουν όσο το άτομο εκτίθεται στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο (για παράδειγμα όσο διαρκεί η αυξημένη πυκνότητα γύρεων στην ατμόσφαιρα την άνοιξη, ή το αλλεργικό στη γάτα άτομο επισκεφθεί σπίτι που φιλοξενεί γάτα). 

Ρινικές εκκρίσεις: Συνήθως το κρυολόγημα προκαλεί παραγωγή κιτρινωπής ή κιτρινοπράσινης χροιάς εκκρίσεις, ενώ αντιθέτως στην αλλεργική ρινίτιδα οι εκκρίσεις είναι λευκές και υδαρείς.

Πταρμοί: Είναι πολύ συχνοί στην αλλεργική ρινίτιδα και συνήθως εμφανίζονται «κατά ριπάς», δηλαδή 3-4 πταρμοί συνεχείς.

Εποχή του έτους: Το κρυολόγημα είναι συχνό τους χειμερινούς μήνες, ενώ η αλλεργική ρινίτιδα συνήθως άνοιξη και φθινόπωρο (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να έχει ολοετή κατανομή).

Πυρετός: Στο κοινό κρυολόγημα συχνά συνυπάρχει και πυρετική κίνηση, ενώ κατά τεκμήριο απουσιάζει στην αλλεργική ρινίτιδα.

Τι επιπλοκές μπορεί να έχει η αλλεργική ρινίτιδα;

Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η χρονιότητα, η βαρύτητα των συμπτωμάτων κλπ. Η αμιγής εποχική αλλεργική ρινίτιδα, τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης της συνήθως δεν δημιουργεί επιπλοκές, αλλά εάν μείνει χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, συνήθως η αλλεργική φλεγμονή προχωρά παρακάτω στους βρόγχους και αναπτύσσεται πλέον και   αλλεργικό άσθμα.

Κεφαλαλγία, αδυναμία καταβολή μπορεί να εμφανίζονται στην αλλεργική ρινίτιδα ή να αποτελούν συμπτώματα παραρρινοκολπίδας, η οποία αποτελεί συχνή επιπλοκή της ρινίτιδας. Τα τελευταία χρόνια διεθνώς έχει εισαχθεί ο όρος ρινοκολπίτις, για να επισημανθεί η στενή συσχέτιση της ρινίτιδας με την παραρρινοκολπίτιδα.

Η ορώδης (εκκριτική) μέση ωτίτιδα είναι μία άλλη επιπλοκής της αλλεργικής ρινίτιδας. Η επιπλοκή αυτή είναι ιδιαίτερης σημασίας στα παιδιά, γιατί δυνατόν να οδηγήσει σε διαταραχές της ακοής με αποτέλεσμα τη διαταραχή στην εξέλιξη του λόγου ή σε μαθησιακές δυσκολίες.

Η χρόνια αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να προκαλέσει έντονη υπερτροφία του ρινικού βλεννογόνου, μη αναστρέψιμη φαρμακευτικά και ενδεχομένως να απαιτηθεί χειρουργική παρέμβαση. Στους ρινικούς πολύποδες μέχρι τώρα δεν έχει ερμηνευθεί πλήρως η αιτιοπαθογένεια τους και η συσχέτιση τους με την αλλεργική ρινίτιδα.

Υπάρχει μάλιστα μία κατηγορία ασθενών που εμφανίζουν ρινικούς πολύποδες - άσθμα - ευαισθησία (δυσανεξία) στην ασπιρίνη (ή σε παρόμοια με αυτή φάρμακα) και στους οποίους δεν μπορεί με τις κλασικές μέχρι σήμερα μεθόδους να απομονωθεί εξωγενές αίτιο (αλλεργιογόνο).

Ποια είναι τα αίτια της αλλεργικής ρινίτιδας;

Για την εποχική μορφή της αλλεργικής ρινίτιδας συνήθως τα αίτια είναι οι γύρεις που υπάρχουν την περίοδο της άνοιξης (στον Ελληνικό χώρο οι κυριότερες γύρεις είναι αυτές από τα γρασίδια-αγρωστώδη, από την Parietaria-περδικάκι- και από την ελιά.  

Αντιθέτως στην καθ' όλο το έτος (ολοετή) μορφή συνήθως ευθύνονται τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, οι μύκητες, τα αλλεργιογόνα των ζώων και σπανίως γύρεις όπως του φυτού parietaria (περδικάκι).

Πως γίνεται η διάγνωση;

Πάντοτε με την κλασική μεθοδολογία, δηλαδή λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση και παρακλινικός (εργαστηριακός) έλεγχος. Ο γιατρός σας θα σας υποβάλλει απαραιτήτως σε έλεγχο με δερματικές δοκιμασίες και ενδεχομένως συμπληρωματικά σε εξετάσεις αίματος ( RAST).

Εάν απαιτηθεί μπορεί να προχωρήσει σε ειδικές εξετάσεις (π.χ. ρινική πρόκληση), ακτινογραφία, κ.ά. Το βασικό όμως διαγνωστικό εργαλείο για τη διάγνωση της αλλεργικής ρινίτιδας είναι οι δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού (tests αλλεργίας), μία εξέταση εύκολη, ανώδυνη, ακίνδυνη όταν γίνεται από ειδικό και με γρήγορα αποτελέσματα.

Πως θεραπεύεται η αλλεργική ρινίτιδα;

Η πρόληψη είναι η καλλίτερη, αποτελεσματικότερη και φθηνότερη λύση. Δυστυχώς δεν είναι πάντοτε εφικτή. Η φαρμακοθεραπεία δίνει σήμερα καλά αποτελέσματα. Η ειδική ανοσοθεραπεία (εμβόλια) προσφέρει σημαντική και προπαντός αιτιολογική θεραπεία, μειώνοντας τα συμπτώματα κατά 60-80% ή και περισσότερο, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι προλαμβάνει την ανάπτυξη του αλλεργικού βρογχικού άσθματος, δηλαδή μεταβάλει τη φυσική πορεία της νόσου (αιτιολογική θεραπεία).

Ποια φάρμακα χρησιμοποιούνται στην θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας;

ΚΑΝΟΝΑΣ είναι ότι κάθε φαρμακευτική αγωγή πρέπει να είναι εξατομικευμένη και υπεύθυνος γι' αυτό είναι ο θεράπων ιατρός σας. Τα αντιϊσταμινικά είναι τα φάρμακα πρώτης επιλογής. Σήμερα πρέπει να προτιμώνται τα νεότερης γενιάς διότι δεν προκαλούν σημαντική ή και καθόλου καταστολή (ή υπνηλία) και έτσι δεν περιορίζουν τη δραστηριότητα του ατόμου.

Τα τοπικά κορτικοειδή σε μορφή sprays είναι τα αποτελεσματικότερα και ασφαλή φάρμακα για την αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας. Τα αντιχολινεργικά ελέγχουν μόνο τη ρινική καταρροή και δεν έχουν ευρεία εφαρμογή. Τα αγγειοσυσπαστικά φάρμακα είτε τα τοπικά σε μορφή sprays ή gel πρέπει να χρησιμοποιούνται ΑΥΣΤΗΡΑ για λίγες ημέρες (το μέγιστο 4-5 ημέρες), διότι η παρατεταμένη χρήση τους προκαλεί φαρμακευτική ρινίτιδα.

Τα αγγειοσυσπαστικά από του στόματος επίσης πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή, ιδιαιτέρως σε άτομα με υπέρταση ή καρδιαγγειακά προβλήματα.
Η αποτελεσματικότητα κάθε φαρμακευτικής αγωγής έχει ΑΜΕΣΗ ΣΧΕΣΗ με τη σωστή χρήση των φαρμάκων, τόσο στη δοσολογία, χρόνο αγωγής όσο και στη τεχνική. Για παράδειγμα, τα ρινικά sprays πρέπει να χρησιμοποιούνται με το κεφάλι σκυφτό και όχι σε έκταση προς τα πίσω.

Επίσης τα τοπικά κορτικοειδή θέλουν κάποιες ημέρες για να δώσουν το μέγιστο της αποτελεσματικότητας τους.

Τι άλλο πρέπει να αποφεύγει το άτομο που πάσχει από αλλεργική ρινίτιδα;

Τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας δεν πυροδοτούνται μόνο από το ή τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα. Πολλοί άλλοι ερεθιστικοί παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν τη συμπτωματολογία.

Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι απότομες μεταβολές θερμοκρασίας (π.χ. από εξωτερικό ζεστό περιβάλλον σε κλιματιζόμενο χώρο ή το αντίθετο) ή υγρασίας, η έκθεση (εισπνοή) έντονων οσμών (π.χ. απορρυπαντικά, αποσμητικά, λαδομπογιές, κολώνιες κλπ) ή σκόνης.

Ακόμη και η ψυχοσυναισθηματική φόρτιση μπορεί να αποτελέσει εκλυτικό παράγοντα.

Πόσο συχνή είναι η αλλεργική ρινίτιδα;

Πάρα πολύ συχνή στις Δυτικές κοινωνίες και εμφανίζει συνεχώς αυξητικές τάσεις. Στη χώρα μας, μετά από πρόσφατη εργασία που έχει διενεργηθεί από το Αλλεργιολογικό Τμήμα του Νοσοκομείου της Αεροπορίας, ξεπερνά το 25% σε νεαρούς ενήλικες, εμφανίζοντας σχεδόν τετραπλασιασμό της συχνότητας της σε 10-15 χρόνια.

Περίπου τα ίδια συμβαίνουν σε όλες τις «δυτικού τύπου» κοινωνίες και από τις υπάρχουσες πληροφορίες η συχνότητα της κυμαίνεται ευρύτατα από 10% έως και να ξεπερνά το 35% σε χώρες όπως η Ν. Ζηλανδία και η Αυστραλία.

Πόσο επικίνδυνη είναι η αλλεργική ρινίτιδα;

Η αλλεργική ρινίτιδα δεν είναι θανατηφόρος, αλλά και επιπλοκές μπορεί να έχει (που αναφέρθηκαν) και είναι παράγων κινδύνου για εκδήλωση άσθματος, αλλά το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η δραματική μείωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με ότι αυτό συνεπάγεται σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο.

Τα «Κρυμμένα» Τροφικά Αλλεργιογόνα

Τι είναι;

«Κρυμμένα» τροφικά αλλεργιογόνα είναι αυτά που περιέχονται σε τροφικά παρασκευάσματα, χωρίς ο καταναλωτής να υποπτεύεται την ύπαρξη τους. 

Τις περισσότερες φορές τα σημερινά τροφικά παρασκευάσματα, είτε είναι τυποποιημένα (συσκευασμένα από το εργοστάσιο), είτε παρασκευάζονται άμεσα (σε εστιατόρια, φούρνους κλπ), είναι μίγματα διαφόρων τροφικών ουσιών και κατά συνέπεια μπορεί να περιέχουν σε ελάχιστες ποσότητες κάποιο τροφικό αλλεργιογόνο, η βρώση του οποίου από κάποιο αλλεργικό στην ουσία αυτή άτομο, μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση σοβαρής τροφικής αλλεργίας.

Ανάλογα με τη Νομοθεσία κάθε χώρας ο κατασκευαστής του τροφίμου υποχρεούται να αναγράφει τα συστατικά, εάν αυτά υπερβαίνουν κάποιο ποσοστό (συνήθως πάνω από το 2% της συνολικής μάζας του τροφίμου).

Αυτό όμως ΔΕΝ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΕΙ το αλλεργικό άτομο, διότι κατανάλωση ΕΛΑΧΙΣΤΗΣ ποσότητας από το υπεύθυνο αλλεργιογόνο μπορεί να έχει μοιραία αποτελέσματα.

Το μέγεθος του προβλήματος

Το μέγεθος του προβλήματος είναι αδύνατο να προσδιορισθεί στο σύνολο του. Οι επιδημιολογικές μελέτες δεν έχουν δώσει απάντηση. Πολλές φορές το θέμα έχει απασχολήσει και τον Τύπο. Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο του GREG WINTER στους New York Times στις 3 Απριλίου 2001.

«..Ο Οργανισμός Φαρμάκων και Τροφίμων των Η. Π. Α. (γνωστός ως F.D.A.), μετά από έλεγχο πολλών Εταιρειών παρασκευής τροφίμων και παρά την αυστηρή νομοθεσία, σε ποσοστό που υπερβαίνει το 25% οι κατασκευαστές αποτυγχάνουν να απαριθμήσουν τα κοινά συστατικά που μπορούν να προκαλέσουν τις ενδεχομένως μοιραίες αλλεργικές αντιδράσεις και αυτό αποτελεί απειλή για κατά προσέγγιση επτά εκατομμύριο Αμερικανούς που πάσχουν από τροφική αλλεργία και που στηρίζονται στις πληροφορίες από τη συσκευασία του προϊόντος για την ασφάλεια τους..».

Ορισμένες Πρακτικές Συμβουλές

Ακολούθως αναφέρονται ορισμένα παραδείγματα που μπορούν να βοηθήσουν τα αλλεργικά σε τροφικά αλλεργιογόνα άτομα να αποφύγουν τη κατανάλωση τροφών που ενδεχομένως περιέχουν «κρυμμένα» αλλεργιογόνα.

Αυγό

Οι αλλεργιογόνες πρωτεΐνες του αυγού της κότας περιέχονται κυρίως στο ασπράδι και λιγότερο στον κρόκο του. Αυτές κυρίως είναι οι ωολευκωματίνη (ovalbumin), η κοναλβουμίνη (conalbumin), το ωοβλεννοειδές (ovomucoid) και η ωοτρανσφερίνη (ovotransferrin).

Αναγραφή στα συστατικά του τροφίμου αυτών των όρων σημαίνει παρουσία αυγού στην τροφή. Προσοχή όταν αναγράφεται κάποιος από τους ακόλουθους όρους στη συσκευασία του τροφίμου, γιατί ενδεχομένως μπορεί να περιέχει αυγό. 

Albumin, Binder, Coagulant, Egg white, Egg yolk or yellow, Emulsifier, Globulin,Lecithin Livetin, Lysozyme, Ovalbumin, Ovamucin, Ovamucoid, Ovovitellin, Powdered egg,Vitellin, Whole egg 

Η λεκιθίνη (Lecithin) συνήθως είναι από σόγια, αλλά μπορεί να προέρχεται και από αυγό. Το ένζυμο λυσοζύμη μπορεί επίσης να προέρχεται από αυγό καθώς και η προβιταμίνη - Α. Φαρμακευτικά παρασκευάσματα, καλλυντικά, σαμπουάν μπορεί να περιέχουν αυγό. 

Πολλά τροφικά παρασκευάσματα μπορεί να περιέχουν αυγό π. χ. κέϊκ, κουλουράκια, σάλτσες, μαγιονέζες, καραμέλες, κρέμες, σούπες, επεξεργασμένα προϊόντα κρέατος, παγωτά, δημητριακά προγευμάτων, μπισκότα, μακαρονάδες και πολλά - πολλά άλλα. 

Τα αλλεργικά στο αυγό άτομα συνήθως ανέχονται το κρέας από κοτόπουλο. Επίσης (μετά από συμβουλή και εκτίμηση του γιατρού) τα άτομα αυτά μπορούν να εμβολιασθούν σε εμβόλια που αναπτύσσονται σε αυγό κότας (π. χ. γρίπης, ιλαράς κλπ).

Γάλα

Το γάλα μπορεί να βρεθεί σε μια μεγάλη ποικιλία των επεξεργασμένων τροφίμων σε μικρές ή μεγαλύτερες ποσότητες. Μερικά από αυτά μπορεί να είναι, αρτοσκευάσματα, μαργαρίνη, πουρέ, λουκάνικα, πίτες (και για σουβλάκια), παγωτά και πολλά άλλα.

Πρωτεΐνες του γάλακτος χρησιμοποιούνται και για πολλούς άλλους σκοπούς π.χ. καζεΐνη στη βυρσοδεψία ή στη φαρμακευτική.

Σόγια

Η σόγια λόγω των σχεδόν απεριόριστων χρήσεων της, είναι ένα ιδιαίτερα «ύπουλα κρυμμένο» αλλεργιογόνο. Το αλεύρι σόγιας προστίθεται συχνά στο αλεύρι δημητριακών και χρησιμοποιείται εκτενώς στην αρτοποιία. Η πλειοψηφία των ψωμιών περιέχει κάποιο αλεύρι σόγιας.

Οι ζύμες, τα κέικ, οι σοκολάτες, τα μπισκότα, οι παιδικές τροφές μπορούν να περιέχουν το αλεύρι σόγιας. Χρησιμοποιείται επίσης στην κατασκευή των λουκάνικων, των επεξεργασμένων κρεάτων, των χάμπουργκερ, και άλλων προϊόντων κρέατος. Η φυτική πρωτεΐνη της σόγιας χρησιμοποιείται στα μιμούμενα προϊόντα κρέατος ή μπορεί να προστεθεί στο κρέας ως διαλυτικό χρώματος.

Αυτά τα προϊόντα χρησιμοποιούνται συχνά ως υποκατάστατα κρέατος στα προϊόντα για χορτοφάγους. Οι σπόροι της σόγιας χρησιμοποιούνται ως πηγή παρασκευής του σογιέλαιου, το οποίο έχει ευρύτατη χρήση (π.χ., στις σάλτσες σαλάτας, τη μαργαρίνη, παιδικές τροφές, βιομηχανικά συστατικά, λινέλαιο, χρώμα, πλαστικά, σαπούνι, κόλλα για το κοντραπλακέ και πολλά άλλα).

Γενικά το σογιέλαιο θεωρείται λιγότερο αλλεργιογονικό.

Ξηροί καρποί

Τα ίδια ισχύουν και για τους ξηρούς καρπούς που έχουν ευρύτατη χρήση στη μαγειρική και ζαχαροπλαστική. Οι πραλίνες φουντουκιού χρησιμοποιούνται ευρύτατα σε προϊόντα όπως κρουασάν, παγωτά, γλυκίσματα, σοκολάτες.

Σε άλλες χώρες το φυστικοβούτυρο αποτελεί συχνά πηγή έκλυσης αλλεργικής αντίδρασης ως «κρυμμένο» αλλεργιογόνο.

Γενικές οδηγίες

• Προσέχετε πάντοτε να διαβάζετε στα τυποποιημένα προϊόντα τη σύσταση τους 
• Κάντε κοινωνούς τους γνωστούς σας για το πρόβλημα σας 
• Πάντοτε να το αναφέρετε όταν ευρίσκεστε σε χώρους εκτός σπιτιού όπου θα σιτιστείτε (αεροπλάνο, ξενοδοχείο, εστιατόριο κλπ) 
• Όταν τρώτε σε εστιατόρια:
     - Διαλέγετε απλά φαγητά και όχι σύνθετα με σάλτσες ή με πολλά συστατικά 
     - Αποφύγετε το buffet με σύνθετες ποικιλίες φαγητών 
     - Πράσινη σαλάτα όχι με σάλτσα 
     - Ενημερώστε τους υπευθύνους του καταστήματος για το πρόβλημα σας και ζητείστε να δώσουν προσοχή ώστε είναι το πιάτο σας να μην ετοιμασθεί στον ίδιο πάγκο ή με τα ίδια τηγάνια και άλλα μαγειρικά σκεύη που χρησιμοποιούνται για να μαγειρέψουν άλλες τροφές. 
     - Ενημερώστε γραπτώς τον υπεύθυνο (chef) για το πρόβλημα σας. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μία κάρτα την οποία θα έχετε έτοιμη. Μία τέτοια κάρτα μπορεί να μοιάζει με την ακόλουθη.

Συντηρητικά - Πρόσθετα Τροφίμων και Αλλεργία

Πολλές ανησυχίες έχουν διατυπωθεί για τη χρήση των χημικών συντηρητικών τα τελευταία χρόνια και υπάρχει μία τάση περιορισμού της χρήσεως τους. Πολλές φορές για τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά εφαρμόζεται η τεχνική της υπό κενό συσκευασίας και κατάψυξης, αν και με την τεχνική αυτή δεν αποτρέπεται απόλυτα η πιθανότητα πολλαπλασιασμού παθογόνων μικροοργανισμών στις τροφές.

Η σύγχρονη βιοχημεία ερευνά τη χρήση βιολογικών ανασταλτικών παραγόντων που προέρχονται από μικροοργανισμούς, όπως είναι οι ανασταλτικές για το πολλαπλασιασμό των μικροβίων ουσίες που παράγονται από βακτηρίδια γαλακτικού οξέως.

Τα διάφορα πρόσθετα ανάλογα με το σκοπό που επιτελούν διαχωρίζονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΑ: Είναι πρόσθετες ουσίες που αυξάνουν το χρόνο ασφαλούς κατανάλωσης του τροφίμου, εμποδίζοντας την ανάπτυξη μικροβίων και μυκήτων (μούχλας). Για παράδειγμα, το διοξείδιο του θείου (Συντηρητικό 220) που προστίθεται σε ορισμένα παρασκευάσματα από κρέας εμποδίζει την ανάπτυξη μικροβίων, όπως και το βενζοϊκό νάτριο που προστίθεται σε χυμούς φρούτων. Φέρονται με τους κωδικούς Ε200 έως Ε299.

ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ: Οι λιπαρές ουσίες των τροφίμων (λίπη και έλαια) όταν έρχονται σε μακρά επαφή με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας οξειδώνονται (ταγγίζουν). Η προσθήκη ουσιών που προστατεύουν από την οξείδωση, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C), αναστέλλουν τη διαδικασία αυτή αποτρέποντας την αλλοίωση της γεύσης και του χρώματος του τροφίμου. Φέρονται με τους κωδικούς Ε300 έως Ε399.

ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ: Δίνουν τεχνητό χρώμα στα τρόφιμα, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα με αλλεργιολογικό ενδιαφέρον την ταρτραζίνη (tartrazine). Φέρονται με τους κωδικούς Ε100 έως Ε199.

ΣTAΘEPOΠOIHTEΣ: (γαλακτοματοποιητές, σταθεροποιητές, πυκνωτικά, πηκτικά μέσα). Ο ρόλος των ουσιών αυτών είναι να σταθεροποιούν τη σύνθεση των τροφών συγκρατώντας το νερό στο εσωτερικό των κυττάρων. Φέρονται με τους κωδικούς Ε400 έως Ε499.

Πολλά από τα πρόσθετα τροφίμων έχουν περισσότερες από μία από τις ανωτέρω ιδιότητες, για παράδειγμα τα νιτρικά άλατα μπορεί να είναι συντηρητικά για κάποια τρόφιμα ή να χρησιμοποιηθούν για τεχνητό χρωματισμό άλλων (δίνουν έντονο ροζ χρώμα στο χοιρινό κρέας). Ορισμένα πρόσθετα π.χ. πρωτεΐνες γάλακτος ή σόγιας που προστίθενται σε τροφικά παρασκευάσματα για ενίσχυση της θρεπτικής τους αξίας μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις σε ευαισθητοποιημένα άτομα στο γάλα ή στη σόγια.

Η χρήση των πρόσθετων καθορίζεται στη χώρα μας από τον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών και τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αλλεργικές αντιδράσεις στα πρόσθετα των τροφίμων.

Πολλές φορές έχουν ενοχοποιηθεί τα πρόσθετα των τροφών για πρόκληση αλλεργικών αντιδράσεων. Όταν όμως εφαρμόζονται αυστηρές μεθοδολογίες ελέγχου (πρόκληση διπλή τυφλή ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο) αποδεικνύεται ότι το πρόβλημα είναι μικρότερο από αυτό που είχε υπολογισθεί αρχικά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρωστική ταρτραζίνη, η οποία στο παρελθόν είχε ενοχοποιηθεί για πρόκληση ασθματικών κρίσεων σε μεγάλο αριθμό ασθματικών ατόμων, αλλά απεδείχθη ότι και όταν τα άτομα απέφυγαν τελείως τη κατανάλωση της επί μακρύ διάστημα κανένα όφελος δεν υπήρξε στην εμφάνιση των ασθματικών κρίσεων.

Η ταρτραζίνη (είναι χρωστική της ανιλίνης) έχει ενοχοποιηθεί επίσης για πρόκληση κνίδωσης (η πρώτη ανακοίνωση ήταν το 1959) και τροφική δυσανεξία. Μεγάλος αριθμός μελετών σε όλο τον κόσμο υπάρχει για το πρόσθετο αυτό, αλλά το τελικό συμπέρασμα είναι ότι τις περισσότερες φορές αδίκως έχει κατηγορηθεί.

Η ασπαρτάμη είναι μία γλυκαντική ουσία και είχε ενοχοποιηθεί στο παρελθόν για πρόκληση κνίδωσης. Η πιο σύγχρονη άποψη με αυστηρή μεθοδολογία (πρόκληση διπλή τυφλή ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο) είναι ότι δεν διαφέρει από το εικονικό φάρμακο στη πρόκληση κνίδωσης και αγγειοοιδήματος.

Τα νιτρικά και νιτρώδη είχαν συσχετισθεί με την εμφάνιση κνίδωσης, αλλά από ότι φαίνεται το πρόβλημα είναι πολύ μικρότερο.

Η παπαΐνη είναι ένα πρωτεολυτικό ένζυμο που μπορεί να μαλακώσει τους ιστούς του κρέατος και των πουλερικών και προέρχεται από το τροπικό δέντρο παπάγια. Είναι δυνατόν να ευαισθητοποιήσει αλλεργικά άτομα και να προκαλέσει αντιδράσεις και έχει λόγω της φυτικής προέλευσης του διασταυρούμενη αντίδραση με το λάστιχο (latex), τη γύρη της σημύδας και το ακτινίδιο.

Πολλές πηκτικές ουσίες, κυρίως φυτικής προέλευσης όπως η καραγενάνη (carrageenan) που προέρχεται από τα φύκια, έχει αναφερθεί ότι μπορεί να προκαλέσει αλλεργικό shock. Aλλες πηκτικές ουσίες όπως η guar gum μπορεί να προκαλέσουν κατά την επεξεργασία τους επαγγελματικό αλλεργικό άσθμα, ενώ η βρώση τους σπανίως προκαλεί αντιδράσεις.

Η λεκιθίνη αποτελεί στην ουσία μίγμα λιπιδίων, αλλά λόγω του ότι η κύρια πηγή προέλευσης της είναι η σόγια και το αυγό μπορεί να υπάρχουν υπολείμματα πρωτεϊνών και να προκαλέσουν πρόβλημα σε ευαισθητοποιημένα άτομα στη σόγια και στο αυγό. Δεν υπάρχουν μέχρις στιγμής δεδομένα υπολογισμού του κινδύνου.

Οι ενώσεις του θείου, που χρησιμοποιούνται κυρίως ως συντηρητικά μπορεί να προκαλέσουν ασθματική κρίση σε ορισμένα ασθματικά άτομα.

Το βενζοϊκό νάτριο και το βενζοϊκό οξύ χρησιμοποιούνται ευρύτατα ως συντηρητικά τροφίμων και έχουν ενοχοποιηθεί στο παρελθόν για πρόκληση κνίδωσης και αγγειοοιδήματος. Και σε αυτή τη περίπτωση ο κίνδυνος μάλλον έχει υπερεκτιμηθεί.

Τι πρέπει να κάνει το αλλεργικό άτομο;

Παρά το γεγονός ότι ο υπολογισθείς στο παρελθόν κίνδυνος πρόκλησης αντιδράσεων από τα πρόσθετα των τροφίμων αποδεικνύεται σήμερα μικρότερος, εξακολουθεί ισχύουσα η συμβουλή της αποφυγής κατανάλωσης σε μεγάλες ποσότητες τροφίμων που περιέχουν πολλά συντηρητικά και άλλα πρόσθετα, ιδίως στα άτομα με χρόνια κνίδωση.

Το ίδιο ισχύει και για τα ασθματικά άτομα όσον αφορά τις ενώσεις του θείου. Στην περίπτωση βέβαια που αποδειχθεί ισχυρή συσχέτιση αλλεργικής αντίδρασης και προσθέτου τροφίμων, εξυπακούεται ότι συνιστάται η οριστική και πλήρης αποφυγή του.

Αλλεργιογόνος δράση φυτικών ελαίων και τροφίμων που προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς

Οι τροφικές αλλεργίες περιλαμβάνουν ως αιτιολογικούς παράγοντες, σχεδόν αποκλειστικά, πρωτεϊνικά συστατικά των τροφίμων. Οι αλλεργιογόνες πρωτεΐνες των φυτικών τροφών κατηγοριοποιούνται σε οικογένειες και υπεροικογένειες με βάση δομικά και λειτουργικά τους στοιχεία.

Οι πλέον διαδεδομένες ομάδες φυτικών πρωτεϊνών οι οποίες περιέχουν αλλεργιογόνα περιλαμβάνουν αλλεργιογόνες αποθηκευτικές πρωτεΐνες σπόρων που βρίσκονται στα φυστίκια (σπέρματα αραχίδος) και σε καρπούς ακροδρύων (φουντούκια, καρύδια κλπ) (υπεροικογένεια κουπίνης) καθώς και ορισμένες σημαντικές αλλεργιογόνες πρωτεΐνες οσπρίων, καρπών ακροδρύων, δημητριακών, φρούτων και λαχανικών, όπως η 2 S αλβουμίνη , η α-αμυλάση δημητριακών και αναστολείς πρωτεασών (υπεροικογένεια προλαμίνης).

Τα αλλεργιογόνα φυτικών τροφίμων περιλαμβάνουν επίσης οικογένειες πρωτεϊνών του αμυντικού συστήματος του φυτού καθώς και ορισμένες οικογένειες δομικών και μεταβολικών φυτικών πρωτεϊνών . Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των αλλεργιογόνων πρωτεϊνών φαίνεται ότι αποτελεί το σφαιρικό τους σχήμα. Εντούτοις, δεν έχει βρεθεί κάποιο δομικό μοτίβο ή κάποιο σχέδιο αλληλουχίας αμινοξέων στην πρωτεϊνική διαμόρφωση, κοινό σε όλες τις οικογένειες των αλλεργιογόνων (1,2).

Παρ΄όλον ότι ο κίνδυνος, κάποια πρωτεΐνη της τροφής να επάγει αλλεργική αντίδραση, απαιτεί γενικά να υπάρχουν σημαντικές ποσότητες της πρωτεΐνης αυτής στο τρόφιμο που καταναλώνεται, υπάρχουν τρόφιμα στα οποία η αλλεργική αντίδραση θα μπορούσε να εκδηλωθεί από αλλεργιογόνες πρωτεΐνες που βρίσκονται σε αυτά σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις.

Τα φυτικά έλαια αποτελούν ένα σχετικό χαρακτηριστικό παράδειγμα. Επιπλέον, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ενός κρυμμένου αλλεργιογόνου δυναμικού ο οποίος να οφείλεται σε νέες πρωτεΐνες που έχουν εισαχθεί σε συγκεκριμένο τρόφιμο, όπως στην περίπτωση των τροφών που προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς ( GMOs ).

Τα βρώσιμα έλαια παράγονται από μία ποικιλία φυτικών ειδών. Η παραγωγή τους περιλαμβάνει την συμπίεση των σπόρων ή των καρπών που περιέχουν το έλαιο και η οποία ακολουθείται στις περισσότερες περιπτώσεις από μία σειρά διαδικασιών που οδηγούν στον εξευγενισμό του ελαίου στον επιθυμητό βαθμό.

Αν και ο πλήρης εξευγενισμός των ελαίων έχει ως αποτέλεσμα την σχεδόν πλήρη απομάκρυνση των πρωτεϊνικών συστατικών τους, δεν είναι δυνατόν, ακόμα και στην περίπτωση αυτή, να αποκλείσουμε την ύπαρξη αλλεργιογόνου δυναμικού, αφού δεν είναι γνωστά τα κατώτατα όρια αλλεργιογόνου δράσης των πρωτεϊνών αυτών.

Έτσι, είναι πιθανόν ορισμένες φορές, ακόμα και η μικρή ποσότητα πρωτεΐνης που παραμένει σ΄ένα έλαιο να προκαλέσει αντίδραση σ΄ένα πολύ ευαισθητοποιημένο άτομο. Για το λόγο αυτό, υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την ασφάλεια των ελαίων που προέρχονται από φυτικές πηγές με υψηλό αλλεργιογόνο δυναμικό για αλλεργικά άτομα.

Έτσι, ο καθορισμός του πρωτεϊνικού περιεχομένου των φυτικών ελαίων που παραλαμβάνονται σε διάφορα στάδια εξευγενισμού, είναι ζωτικής σημασίας αφού η έγκυρη πληροφόρηση για τις συγκεντρώσεις των πρωτεϊνών σε αυτά μπορεί να βοηθήσει στον καθορισμό των κατωτέρων ορίων δραστικότητας από κλινικές μελέτες.

Οι δημοσιευμένες τιμές συγεντρώσεων πρωτεϊνών σε φυτικά έλαια ποικίλλουν σε πολύ μεγάλο βαθμό, από τις κατώτερες των 0.02 μ g / ml (σε πλήρως εξευγενισμένα έλαια) έως τις μεγαλύτερες της τάξης των 3000 μ g / ml (σε έλαια που δεν έχουν υποστεί εξευγενισμό, όπως το παρθένο ελαιόλαδο). Γενικά, οι τιμές αυτές εξαρτώνται από τον τύπο του ελαίου, την μεθοδολογία του εξευγενισμού, καθώς και από τις μεθόδους εκχύλισης και προσδιορισμού των πρωτεϊνών (3-5).

Σχετικά με την ανοσοδραστικότητα πρωτεϊνικών συστατικών των φυτικών ελαίων, ορισμένες μάρκες αραχιδέλαιου καθώς επίσης καρυδέλαιου, αμυγδαλέλαιου,φουντουκέλαιου, καλαμποκέλαιου και ορισμένων άλλων φυτικών ελαίων παρουσιάζουν μία ευρέως μεταβλητή ανοσοδραστικότητα με τα δείγματα αραχιδελαίου να δείχνουν την μεγαλύτερη σύνδεση IgE (4).

Γενικά, αλλεργικές αντιδράσεις που να αποδίδονται σε φυτικά έλαια είναι λίγες και οι περισσότερες από αυτές σχετίζονται με το αραχιδέλαιο Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις αλλεργικών αντιδράσεων που σχετίζονται με την πρόσληψη σογιέλαιου, ηλιέλαιου, σησαμέλαιου, καρυδέλαιου και ελαίου ινδικής καρύδας.

Αντίθετα δεν έχουν αναφερθεί περιπτώσεις αλλεργικών αντιδράσεων σε άλλα κύρια βρώσιμα έλαια, όπως το ελαιόλαδο και το καλαμποκέλαιο. Το γεγονός αυτό πιθανόν να οφείλεται στο ότι οι πρωτεΐνες των τελευταίων αυτών ελαίων είναι λιγότερο αλλεργιογόνες από αυτές των άλλων φυτικών ελαίων.

Γενικά, μπορούμε να υποθέσουμε ότι τοσο το αραχιδέλαιο όσο και τα έλαια από καρπούς ακροδρύων, ανάλογα με τη μέθοδο παρασκευής και επεξεργασίας τους, είναι δυνατόν να δημιουργήσουν κινδύνους σε αλλεργικά άτομα. Πρέπει λοιπόν να δοθεί μεγάλη σημασία στην ανίχνευση κρυμμένων αλλεργιογόνων σε διάφορα τρόφιμα και προϊόντα τροφίμων στα οποία έχουν προστεθεί ή έχουν νοθευθεί με πιθανά αλλεργιογόνα φυτικά έλαια.

Στην τελευταία περίπτωση, για την αντιμετώπιση της νοθείας του παρθένου ελαιολάδου με το φθηνότερο φουντουκέλαιο, η οποία αποτελεί και ένα σημαντικό οικονομικό πρόβλημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, απαιτείται η ανάπτυξη ευαίσθητων αναλυτικών μεθόδων για την ανίχνευση πιθανών αλλεργιογόνων πρωτεϊνών του φουντουκελαίου στο ελαιόλαδο.

Τα επιμέρους στάδια της ανάλυσης περιλαμβάνουν υπολογιστικές μεθόδους ( in silico ) για την ταυτοποίηση ομολογίας ακολουθιών με γνωστές αλλεργιογόνες πρωτεΐνες, ειδική ή στοχοθετημένη διαλογή ορών για διασταυρούμενες αντιδράσεις IgE με γνωστά αλλεργιογόνα, μελέτες πεπτικότητας των πρωτεϊνών με προσομοιωμένα γαστρικά ή/και εντερικά υγρά καθώς και μελέτες με πειραματόζωα.

Προς το παρόν δεν υπάρχουν ενδείξεις για να υποθέσουμε ότι οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί είναι περισσότερο ή λιγότερο αλλεργιογόνοι από τους αντίστοιχους φυσικούς οργανισμούς. Παρ΄όλα αυτά, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την περίπτωση ανάπτυξης ενός τροφίμου ή ενός συστατικού τροφίμου που θα προέρχεται από ένα GMO και θα παρουσιάζει ένα δυναμικό ευαισθητοποίησης παρόμοιο με αυτό του φυστικιού (6).