ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ (ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ)

Τι είναι η ανοσοθεραπεία;

Ανοσοθεραπεία ή ειδική απευαισθητοποίηση ή «εμβόλια για αλλεργίες» είναι μια ειδική ανοσολογική θεραπευτική μέθοδος (ανοσοπαρέμβαση), η οποία εφαρμόζεται για την αιτιολογική και συνήθως μόνιμη, αντιμετώπιση ορισμένων αλλεργικών νοσημάτων.

Ο Μιθριδάτης ΣΤ' ο επονομαζόμενος και Ευπάτωρ (132-64 π. Χ.), υπήρξε Σατράπης του Βασιλείου του Πόντου. Ανήλθε στο θρόνο μετά τη δολοφονία του πατέρα του (Μιθριδάτης Ε') και φυλάκισε τη μητέρα του Λαοδίκεια, σκότωσε τον αδελφό του, παντρεύτηκε την αδελφή του, εξαπέλυσε μεγάλους πολέμους εναντίον των Ρωμαίων.

Με όλες του τις ενέργειες αυτές ήταν επόμενο να μην εμπιστεύεται κανένα και για να προστατεύσει τον εαυτό του από ενδεχόμενη δηλητηρίαση του ανέπτυξε ανοσία εναντίον των δηλητηρίων πίνοντας καθημερινά μικρές ποσότητες διαφόρων δηλητηριωδών ουσιών, μία πρακτική που αποκλήθηκε Μιθριδατισμός.

Το 64 π.Χ. στην πόλη Ποντικάπαιο (σημερινό Κέρτς) της Κριμαίας, ο Μιθριδάτης αυτοκτόνησε για να μη πέσει στα χέρια του γιου του Φαρνάκη. Αρχικά προσπάθησε να καταπιεί ένα ισχυρό δηλητήριο χωρίς αποτέλεσμα (τόσο αποτελεσματική απεδείχθη η μέθοδος του) και τελικά διέταξε έναν στρατιώτη του να τον λογχίσει.

Η ιστορία της ανοσοθεραπείας ανάγεται στις αρχές του 20ου αιώνα με πρώτους σκαπανείς τους Alexandre Besredka το 1907 στο Ινστιτούτο Pasteur στο Παρίσι και τους Leonard Noon και John Freeman στο Λονδί νο το 1911.

Ποιος ο σκοπός της ανοσοθεραπείας;

Με την ανοσοθεραπεία επιδιώκεται ένα είδος ανοσολογικής παρέμβασης με προοπτική την τροποποίηση της ανοσολογικής απάντησης και την ανάπτυξη ανοχής του οργανισμού στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο, δηλαδή με απλά λόγια η επαφή του αλλεργικού ατόμου με το υπεύθυνο αλλεργιογόνο να μη δημιουργεί πλέον συμπτώματα. Επίσης με την ανοσοθεραπεία έχει αποδειχθεί ότι προλαμβάνεται η επιδείνωση της αλλεργικής νόσου.

Σε ποιες αλλεργικές παθήσεις εφαρμόζεται η ανοσοθεραπεία;

Εφαρμόζεται μόνο στην αναπνευστική αλλεργία, δηλαδή στην αλλεργική ρινο-επιπεφυκίτιδα και στο αλλεργικό άσθμα, καθώς και στην αλλεργία στα δηλητήρια των σφηκών και μέλισσας. Δεν υπάρχει επί του παρόντος ανοσοθεραπεία για την τροφική αλλεργία, την ατοπική δερματίτιδα, τη δερματίτιδα εξ επαφής και τη κνίδωση - αγγειοοίδημα.

Στη φαρμακευτική αλλεργία εφαρμόζεται, ΜΟΝΟ εάν είναι ΑΠΟΛΥΤΩΣ απαραίτητο, μία μορφή ειδικής απευαισθητοποίησης σε μία φαρμακευτική ουσία, αλλά η διαδικασία αυτή δεν θεωρείται ανοσοθεραπεία.

Τι περιέχουν τα σκευάσματα της ανοσοθεραπείας; 

Περιέχουν εκχυλίσματα από το ή τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα που ευθύνονται για τη πάθηση του ασθενούς. Εάν πρόκειται για γύρεις, το σκεύασμα μπορεί να περιέχει ένα ή περισσότερα είδη γύρεων. Γενικά πρέπει να χρησιμοποιούνται χωριστά σκευάσματα για γύρεις, ακάρεα οικιακής σκόνης, σπόρια μυκήτων, επιθήλια οικόσιτων ζώων στις περιπτώσεις πολυευαισθησίας και να μην αναμειγνύονται μεταξύ τους τα αλλεργιογόνα των τεσσάρων αυτών κατηγοριών μεταξύ τους.

Με ποιο τρόπο χορηγούνται τα σκευάσματα της ανοσοθεραπείας;

Με τη κλασσική θεραπεία το εμβόλιο χορηγείται με ενέσεις υποδόρια, σε σταδιακά αυξανόμενες δόσεις, κατά τακτά διαστήματα μέχρι την επίτευξη της δόσης συντήρησης, οπότε χορηγείται τουλάχιστον ανά 4 εβδομάδες, το λιγότερο για  3-5 χρόνια. Υπάρχει και η υπογλώσσια ανοσοθεραπεία (σταγόνες, χάπια) για παιδιά, πολύ ευαίσθητους ασθενείς ή άλλες ειδικές περιπτώσεις (π.χ. δύσκολη πρόσβαση σε Αλλεργιολόγο, κοινωνικοί λόγοι κλπ).

Υπάρχει όριο στην ηλικία για την ανοσοθεραπεία;

Όπως και κάθε θεραπεία έτσι και η ανοσοθεραπεία πρέπει να εξατομικεύεται. Θεωρητικά τα όρια της ηλικίας είναι μεταξύ 3 - 65 χρόνων. Θα πρέπει όμως πάντοτε να συνυπολογισθούν ποικίλοι παράγοντες πριν την έναρξη της ανοσοθεραπείας.

Ο ακρογωνιαίος λίθος είναι η ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ κλινική και παρακλινική (εργαστηριακή) συσχέτιση ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΟΝΟΥ με τη ΝΟΣΟ.

Τι σημαίνει πρακτικά συσχέτιση αλλεργιογόνου με τη νόσο;

Για να γίνει η ανοσοθεραπεία ο Αλλεργιολόγος πρέπει να είναι απόλυτα βέβαιος για το αίτιο της αλλεργίας. Ο εντοπισμός του «ύποπτου» αλλεργιογόνου γίνεται με τη λήψη του ιστορικού, με δερματικές δοκιμασίες (δοκιμασίες νυγμού - prick tests) για τον εντοπισμό αντισωμάτων στο δέρμα και με εξετάσεις αίματος για την αναζήτηση ειδικών αντισωμάτων στο αίμα (δοκιμασίες RAST).

Σπανιότερα, όταν υπάρχουν αμφιβολίες, μπορεί να γίνει και δοκιμασία πρόκλησης, δηλαδή απευθείας έκθεση του αλλεργικού στο αλλεργιογόνο (για τη αλλεργική ρινίτιδα και την επιπεφυκίτιδα η πρόκληση γίνεται σε ιατρείο, ενώ για το άσθμα γίνεται σε νοσοκομείο).

Σε πόσα αλλεργιογόνα ταυτόχρονα μπορώ να κάνω ανοσοθεραπεία;

Δεν υπάρχει καθορισμένος αριθμός. Ο ιδανικός υποψήφιος για την ανοσοθεραπεία είναι αυτός που έχει αλλεργία σε ένα ή το πολύ τρία αλλεργιογόνα, επειδή όσο λιγότερα είναι τα αλλεργιογόνα, τόσο αυξάνεται η αποτελεσματικότητα της ανοσοθεραπείας.

Ποια είναι η αποτελεσματικότητα της ανοσοθεραπείας;

Όταν τηρούνται οι αυστηρές προϋποθέσεις (επιλογή ασθενών, επιλογή αλλεργιογόνων, σωστή μεθοδολογία χορήγησης), τότε έχει πολύ καλά αποτελέσματα. Επιπλέον είναι η μόνη αιτιολογική αγωγή, δηλαδή η αγωγή που δεν αντιμετωοίζει μόνιμα μόνο τα συμπτώματα του ασθενούς, αλλά και την ίδια την αιτία της αλλεργικής νόσου (σχεδόν πλήρης ίαση).

Στη περίπτωση της αλλεργίας στο δηλητήριο μέλισσας και σφηκών η αποτελεσματικότητα αγγίζει το 99%, πρακτικά δηλαδή επιτυγχάνεται ίαση. Στην αναπνευστική αλλεργία (αλλεργική ρινίτιδα/άσθμα), έχουμε παρόμοια αποτελέσματα, με δραματική μείωση της ανάγκης συμπληρωματικής φαρμακευτικής αγωγής, χωρίς να έχει μεγάλο οικονομικό κόστος.

Ειδικότερα για όσους έχουν αλλεργικό άσθμα ισχύει το «όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα». Με άλλα λόγια η ανοσοθεραπεία θα είναι περισσότερο αποτελεσματική από τη στιγμή που η πνευμονική λειτουργία του ασθματικού δεν έχει διαταραχθεί, κάτι που ελέγχεται με τη μέτρηση των πνευμονικών λειτουργικών δοκιμασιών.

Επίσης φαίνεται ότι αυτή η θεραπευτική μέθοδος αλλάζει τη φυσική πορεία της νόσου, δηλαδή είναι ιδανική για τη μη ανάπτυξη αλλεργικού βρ.άσθματος σε ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα (πιθανότητα που αγγίζει πάνω από το 50%), γεγονός που δεν επιτυγχάνεται με άλλο τρόπο.

Υπάρχουν παρενέργειες;

Δυνατόν να παρατηθούν τοπικές αντιδράσεις στο σημείο χορήγησης του εμβολίου. Σπανιότερα μπορεί να προκληθούν και γενικευμένες αναφυλακτικές αντιδράσεις (μόνο στην υποδόρια μορφή), όταν όμως τηρούνται οι απαραίτητες προυποθέσεις για τη διενέργεια της μεθόδου, το ποσοστό αυτό πρακτικά μηδενίζεται.

Γι' αυτό το λόγο τα αλλεργικά εμβόλια πρέπει να συστήνονται αλλά και να γίνονται μόνο από Αλλεργιολόγους, όπως και τυπικά και ουσιαστικά, προβλέπεται.

Πότε αντενδείκνυται;

Όταν δεν αποδεικνύεται η αιτιολογική σχέση αλλεργιογόνου και νόσου ή όταν συνυπάρχουν ορισμένες παθήσεις όπως κακοήθειες, νόσοι του κολλαγόνου, υπερθυρεοειδισμός, επιληψία, σχιζοφρένια κλπ. Επίσης όταν δεν υπάρχει καλή συνεργασία μεταξύ ασθενούς και γιατρού και πειθαρχία στη συμμόρφωση της σωστής τήρησης της διαδικασίας.

Η εγκυμοσύνη δεν αποτελεί αντένδειξη, βέβαια ποτέ δεν γίνεται έναρξη ενώ η γυναίκα είναι έγκυος, εάν όμως έχει φθάσει σε δόση συντήρησης πριν την εγκυμοσύνη συνεχίζει κανονικά τη θεραπεία της.

Μπορώ να παίρνω άλλα φάρμακα όσο κάνω ανοσοθεραπεία, ακόμη και για την καταπολέμηση αλλεργικών συμπτωμάτων π.χ. αντιϊσταμινικά;

Ναι. Τα εμβόλια δεν περιέχουν φάρμακα, μόνο το (τα) αλλεργιογόνο(α), συνεπώς δεν υπάρχει πιθανότητα αλληλεπίδρασης με όποιο άλλο φάρμακο.

Τι θα συμβεί εάν αμελήσω μια δόση από την ανοσοθεραπεία;

Για κάθε εβδομάδα καθυστέρησης επέρχεται 10% μείωση στη δόση του αλλεργιογόνου που πρέπει να χορηγηθεί. Εάν λοιπόν χάσετε το ραντεβού μιας εβδομάδας, την επομένη θα κάνετε μια ένεση κατά 10% μικρότερη ποσότητα. Εάν η απουσία σας είναι ακόμη μεγαλύτερη, υπάρχει το ενδεχόμενο η επόμενη δόση να μειωθεί τόσο, ώστε να γίνει μηδενική. Κατά συνέπεια είναι σαν να ξεκινάτε πάλι από την αρχή.

Είναι ακριβή η ανοσοθεραπεία;

Ένα σετ ανοσοθεραπείας χονδρικώς κοστίζει περίπου 300 ευρώ και διαρκεί για 5-6 μήνες (στην υπογλώσσια μορφή για 3-4 μήνες). Τα σκευάσματα έχουν κουπόνι και καλύπτονται από τα περισσότερα ταμεία. Θα πρέπει όμως να συνυπολογισθεί και η εξοικονόμηση από τη μείωση των χρησιμοποιουμένων φαρμάκων.

Σε τελική ανάλυση είναι μάλλον χαμηλού κόστους θεραπεία.